Starożytny lekarz, Hipokrates z Kos, uważany dziś za ojca medycyny nowożytnej, w swej pracy hołdował holistycznemu podejściu do pacjenta. Skupiał nie tylko się na zapobieganiu chorobom ale także na eksponowaniu postawy etycznej lekarza wobec chorego – zdrowie pacjenta jako najwyższe dobro a zasadą, którą się kierował było primum non nocere – po pierwsze nie szkodzić. W diagnozowaniu dolegliwości istotna była wnikliwa obserwacja objawów, środowiska i warunków życia. Organizm ludzki posiada naturalną zdolność samoleczenia dlatego Hipokrates zalecał by zdolność tę wspierać odpowiednimi metodami. Jako metody leczenia wykorzystywał zalety ćwiczeń fizycznych, odpowiedniej diety, hydroterapii a także masażu. Podczas pracy z pacjentami zaobserwował, że w ciele każdego człowieka znajdują się cztery płyny, których poziom ma wpływ na zdrowie a także na temperament. Punktem wyjścia dla tej teorii, były poglądy Empedoklesa o czterech żywiołach. Z czterech elementów, ognia, powietrza, ziemi i wody, Hipokrates wyprowadził cztery właściwości – ciepło, zimno, suchość i wilgoć oraz cztery ciecze w ludzkim ciele, które jakości te wyrażają. Płyny te, określane również mianem humorów (humores) to krew mająca swe źródło w sercu, śluz pochodzący z głowy, żółć żółta z wątroby oraz żółć czarna pochodząca ze śledziony. Równowaga owych płynów zapewniała zdrowie zarówno fizyczne jak i psychiczne. Natomiast dominacja któregokolwiek z humorów nie tylko dawała objawy chorobowe ale również wpływała na ludzkie zachowanie. Na podstawie teorii Hipokratesa, rzymski lekarz Galen, żyjący w II w. n.e., stworzył pierwszą typologię temperamentów. Cztery pierwotne typy temperamentu nazwał w zależności od dominacji jednego z płynów. Cechy charakteru będące wynikiem przewagi jednej z cieczy, wynikały z jej właściwości. Krew była postrzegana jako ciepła i wilgotna i osoba przez nią zdominowana była określana mianem sangwinika od łacińskiego wyrazu sanguis ( krew).
Sangwinik to typ osobowości, który posiada najbardziej stabilny typ charakteru. Jest to osoba o optymistycznym podejściu do życia. Sangwinika cechuje silny, ruchliwy, ale zrównoważony układ nerwowy. Sangwinik jest człowiekiem towarzyskim i beztroskim, otwartym na relacje z innymi ludźmi. Nie przeszkadza mu znajdowanie się w centrum zainteresowania – wręcz to lubi. Sangwinik może przejawiać chęć dominacji, wyrażać swoje władcze podejście, niekiedy może spoglądać na innych ludzi „z góry”. Typ ten bywa dumny, ale też emocjonalny i spontaniczny, z dużym poczuciem humoru. Sangwinicy umieją przyciągnąć do siebie innych ludzi, a ich energia życiowa oraz entuzjazm przejawiają się w wielu aspektach ich życia. Są twórczy, posiadają umiejętności przywódcze. Sangwinicy są także entuzjastyczni, bardzo lubią przyjmować i odwzajemniać komplementy. Bywają gadatliwi i lekko niefrasobliwi.
Mocne strony:
- Optymizm
- Towarzyskość
- Spontaniczność i kreatywność
- Szczerość i prostoduszność
Słabe strony:
- Słaba asertywność
- Brak cierpliwości
- Nadmierna emocjonalność
- Niepunktualny i „roztrzepany”
Osoba u której przeważała jasna żółć, jako substancja ciepła i sucha, była określana mianem choleryka od greckiego słowa chole ( żółć). Choleryk to typ nadpobudliwy, który cechuje się silnym przeżywaniem emocji, aktywnością i dużą energią życiową. Choleryk pragnie dominować, przewodzić innym a nawet nimi manipulować. Chce organizować pracę swoją oraz innych osób, oczekując przy tym od innych osób podporządkowania się oraz uznania. Charakteryzuje się uporem oraz szybkim, dość często nieprzemyślanym działaniem, wypowiadaniem słów, których potem żałuje, szybką reakcją na bodźce. Może wyrażać swoją silną wolę poprzez postawę i ekspresyjną gestykulację. Choleryk jest osobą dobrze zorganizowaną, umie szybko podejmować decyzje i rozwiązywać problemy. Niestety przez zbyt dużą pewność siebie, ciężko mu przyznać rację innej osobie, przyznać się do błędu czy przeprosić.
Mocne strony:
- Kompetencja i solidność
- Samodzielność i niezależność
- Duża aktywność
- Odpowiedzialność
Słabe strony:
- Skłonność do dominacji
- Arogancja
- Wybuchowość
- Zbytnia pewność siebie
Osoby z przewagą śluzu, płynu postrzeganego jako zimny i wilgotny, to flegmatycy. Źródłem jest greckie słowo phlegma(flegma, śluz) Są to ludzie, których cechuje wysoki poziom samokontroli i równowaga emocjonalna. Dzięki wrodzonemu dystansowi, ich obserwacje potrafią być obiektywne a sądy wyważone. Flegmatycy potrafią uważnie słuchać i zachowują spokój w sytuacjach, w których inni tego nie potrafią. Są osobami raczej cichymi, cierpliwymi, łagodnymi i pogodnymi. Bywają także dowcipni, raczej w sposób wysublimowany niż rubaszny. Nie są zbyt ufni i są przez postrzegani jako chłodni i zdystansowani. Potrafią i lubią obserwować innych ludzi, posiadają w sobie duże pokłady współczucia i empatii, choć się z tym nie obnoszą. Są również bardzo dyplomatyczni i godni zaufania. W pracy nie lubią pośpiechu i narzucania im szybkiego tempa działania, gdyż są raczej powolni w działaniu ale przez to dokładni, wręcz perfekcyjni. Postrzegani jako osoby chłodne i niezbyt sympatyczne, bywają niedoceniani.
Mocne strony:
- Spokój i opanowanie
- Wytrwałość i dokładność
- Stabilność emocjonalna
- Odporność na stres
Słabe strony:
- Lenistwo
- Nieufność
- Niezdecydowanie i obojętność
- Skrytość i małomówność
Melancholicy to osoby, w których organizmie dominuje czarna żółć postrzegana jako substancja sucha i zimna. Z greckiego melas (czarna)oraz chole (żółć). Charakteryzuje ich pesymistyczne podejście do życia, duża lękliwość i negatywne nastawienie do codziennych spraw. Melancholicy miewają kłopoty z podejmowaniem decyzji oraz brakuje im wiary w siebie. Bywają pełni skrajności, silnie przeżywają różne stany emocjonalne, pojawiają się u nich depresje jak i stany obniżonego nastroju. Melancholicy są skłonni do rozmyślań, wiele filozofują i zajmują się zbędnym „roztrząsaniem” problemów. Często są to osoby kreatywne, twórcze, mają zdolności artystyczne. To perfekcjoniści z umysłem analitycznym. Dobrze zorganizowani, szczegółowi, surowi wobec siebie i innych. Przewrażliwieni oraz nieufni, ostrożni w doborze znajomych i przyjaciół. Melancholicy są skłonni do poświęceń, wrażliwi na problemy innych ludzi, umiejący ich uważnie słuchać. Nie lubią znajdować się w centrum uwagi, zdecydowanie unikają takich sytuacji. Nie tylko źle znoszą krytykę, ale i doszukują się jej w uwagach innych osób. Melancholicy mają skłonności do zadumy, są raczej spokojni i wyciszeni, mało przebojowi i przez to nie potrafią wykorzystać drzemiącego w nich potencjału. Często popadają w zadumę, oddają się marzeniom, sprawiają wrażenie oderwanych od rzeczywistości.
Mocne strony:
- Analityczny umysł
- Wyrozumiałość
- Sumienność i zorganizowanie
- Odpowiedzialność
Słabe strony:
- Skłonność do depresji
- Nieśmiałość
- Nadwrażliwość
- Brak wiary w siebie
Temperament w porównaniu do innych zjawisk psychicznych, jest zjawiskiem względnie stałym. Oznacza to, że przychodzimy na świat z określonymi, charakterystycznym dla nas cechami. Jednak warunki życia, poważne choroby, środowisko, okres dojrzewania, nierzadko przyczyniają się do zmian temperamentu. Z koncepcji teorii humoralnej korzystano przez kolejne wieki, wprowadzając dodatkowe elementy takie jak związek humorów z żywiołami występującymi w przyrodzie czy z jedzeniem, które należy spożywać. Do podziału temperamentów wg Hipokratesa/Galena, Carl Gustav Jung dodał dobrze dziś znany podział na ekstrawertyków i introwertyków. Przedstawione temperamenty rzadko występują w czystej postaci, najczęściej spotykamy typy mieszane z dominacją jednego. Mimo tego ten podział dość trafnie opisuje różnice cech temperamentalnych między ludźmi. Z pewnością każdy po przeczytaniu tej charakterystyki, bez trudu określi do którego temperamentu mu najbliżej.
Bibliografia :
- Jan Strelau, „Psychologia temperamentu”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, 15-21
- http://ekominimalizm.pl/typy-osobowosci.html
- http://brieftip.pl/4-typy-osobowosci-wg-hipokratesa-i-ich-cechy/
Autor: K. Jasztal NAT