Rośliny aby się rozmnożyć, wydać nasiona czy owoce, potrzebują zapylenia. Ta rola należy oczywiście do pszczół, które uwiedzione kolorem i zapachem, lądują w sercach kwiatów, by zebrać nektar. Oprócz nektaru, pszczoły zbierają również spadź. Jest to wydzielina, którą wydalają mszyce żerujące na drzewach. Rozróżniamy spadź iglastą (z sosny, świerków, modrzewi i jodeł) i spadź liściastą (z brzozy, lipy, drzew owocowych). Pszczoły pobierają nektar kwiatowy lub spadź do wola, fragmentu układu pokarmowego, w którym to miesza się on z ich śliną oraz specyficznymi enzymami. Po powrocie do ula, nektar jest zwracany i przekazywany pszczołom robotnicom. Robotnice umieszczają ten cenny ładunek w woskowych plastrach, na tym etapie miód jest dosyć rzadki, więc pszczoły odparowują z niego wodę poprzez wachlowanie go skrzydełkami a także poprzez przenoszenie go z komórki do komórki woskowego plastra. Odpowiednio gęsty miód jest zamykany cienką, woskową pokrywą i wówczas następuje jego dojrzewanie czyli rozkład sacharozy na fruktozę i glukozę. W dojrzałym miodzie znajdują się substancje bakteriostatyczne, grzybobójcze, makro i mikroelementy, witaminy, kwasy organiczne i polifenole. Aby pozyskać miód, pszczelarze po wyjęciu plastra z ula, usuwają woskowe zasklepienia a następnie plastry są umieszczane w urządzeniu zwanym miodarką i odwirowywane. W ten sposób otrzymujemy produkt gotowy do spożycia. Prawdziwy miód ma długą datę ważności i ulega krystalizacji, co nie zmniejsza jego właściwości leczniczych.
Gatunki miodów i ich zastosowanie
Miód wielokwiatowy – najpopularniejszy gatunek miodu, powstaje z różnych ziół, kwiatów i roślin uprawnych. Wspomaga serce, wątrobę, drogi żółciowe i pęcherzyk żółciowy. Zalecany również przy alergiach i astmie.
Miód akacjowy – łagodzi wrzody żołądka, dwunastnicy, stany zapalne śluzówek jelit i zaburzenia ze strony układu pokarmowego. Jest to jedyny, miód, który mogą spożywać diabetycy ponieważ ma niski indeks glikemiczny.
Miód rzepakowy – ma charakterystyczny biały kolor i ulega szybkiej krystalizacji. Pomocny w chorobach układu pokarmowego i krwionośnego, wspomaga nerki i pęcherz moczowy, obniża ciśnienie krwi, wyrównuje poziom potasu w organizmie.
Miód lipowy – posiada działanie antybiotyczne, niezastąpiony przy przeziębieniach i grypie, obniża gorączkę, łagodzi kaszel, katar, zapalenie zatok. Działa lekko uspokajająco i nasennie, przez co sprawdza się również u osób podatnych na stres i znerwicowanych.
Miód malinowy – podobnie jak lipowy, świetnie sprawdzi się przy przeziębieniach. Wzmacnia układ odpornościowy, działa antymiażdżycowo.
Miód gryczany – ciemny, bardzo aromatyczny o lekko piekącym posmaku. Zalecany przy nadciśnieniu i miażdżycy. Wzmacnia organizm przy dużym wysiłku a także w rekonwalescencji. Przyspiesza gojenie się ran i zrastanie kości. Poprawia pamięć, wzrok a także słuch.
Miód wrzosowy – ciemny, o łatwo wyczuwalnym zapachu kwiatów wrzosu. Sprawdzi się w przypadku chorób dróg moczowych, nerek, kamicy. Łagodzi stany zapalne jelit i biegunki, wzmacnia odporność.
Miód mniszkowy – polecany w chorobach żołądka i jelit, zaburzeniach trawienia, chorobach wątroby i dróg żółciowych. Miód mniszkowy wzmacnia system odpornościowy, jest pomocny przy wyczerpaniu fizycznym i psychicznym. Przyspiesza gojenie ran.
Miód koniczynowy – z koniczyny białej lub czerwonej. Działa wyciszająco i uspokajająco, stosowany przy wyczerpaniu, stresie, nerwicy.
Miód nawłociowy – zawiera dużo flawonoidów poprawiających ukrwienie, uszczelnia i uelastycznia naczynia krwionośne. Stosuje się go w chorobach układu moczowego, kamicy nerkowej, problemach z prostatą.
Miód fasolowy – ma charakterystyczny, lekko kwaśny smak. Cechuje go szerokie spektrum działania na cały ludzki organizm, pozytywnie wpływa na układ pokarmowy, krwionośny, odpornościowy.
Miód słonecznikowy – pozytywnie wpływa na układ pokarmowy, obniża poziom „złego” cholesterolu i trójglicerydów. Normalizuje ciśnienie krwi, przeciwdziała miażdzycy, wzmacnia układ krwionośny.
Miód nostrzykowy – posiada delikatny waniliowy zapach, co odróżnia go od innych miodów. Ma działanie uspokajające, nasenne, obniżające ciśnienie krwi. Zalecany przy chorobach serca i układu krwionośnego, działa antymiażdżycowo oraz chroni przed zapaleniem żył.
Miód ze spadzi iglastej – ciemny, aromatyczny o zielonkawym zabarwieniu. Posiada wysoką aktywność bakteriobójczą dlatego zalecany jest przy chorobach dróg oddechowych, układu pokarmowego, układu krążenia. Działa przeciwzapalnie i lekko wykrztuśnie. Zawiera więcej mikro i makroelementów niż miody nektarowe.
Miód ze spadzi liściastej – ma działanie przeciwzapalne i dezynfekujące. Stosuje się go przy chorobach układu pokarmowego, dróg żółciowych, przy chorobach dermatologicznych a nawet przy odmrożeniach ponieważ przyspiesza regenerację i gojenie się skóry.
Miody spadziowe są dosyć drogie ponieważ spadź nie występuje każdego roku. Dotąd nie ustalono dlaczego tak się dzieje, że jednego roku jest sporo spadzi a w kolejnym nie pojawia się wcale.
Pasieki miejskie
W ostatnich latach popularne stało się zakładanie pasiek w miastach i to nawet tak zanieczyszczonych jak Warszawa czy Katowice. Pierwsze co nam przychodzi na myśl gdy o tym słyszymy to czy taki miód może być zdrowy i bezpieczny do spożycia? Przeprowadzone badania dowodzą, że miód miejski jest pozbawiony zanieczyszczeń i całkowicie bezpieczny dla naszego zdrowia. Organizm pszczoły działa w tym przypadku jak filtr i wszelkie metale ciężkie czy pestycydy są w nim zatrzymywane. Pasieki w miastach są najczęściej zakładane na dachach budynków, głównie z powodu uniknięcia drażnienia pszczół i zminimalizowania ryzyka ukąszenia. W tym roku powstała kolejna miejska pasieka, tym razem na dachu Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Głównym jej celem będzie badanie wpływu środowiska miejskiego na życie i zdrowie pszczół, efektem „ubocznym” będzie z pewnością pyszny miodek.
Cud – miód – manuka
Krzewy manuka rosnące w Nowej Zelandii są roślinami posiadającymi wyjątkowe właściwości prozdrowotne. Dlatego również miód pozyskany z nektaru manuka jest niezwykłym darem natury. Z powodu swojego specyficznego smaku długo był niedoceniany przez ludzi i karmiono nim bydło. Dopiero gdy zauważono, że zwierzęta, które jedzą miód manuka nie chorują, miód ten zaczęli również spożywać ludzie. Jego popularność jeszcze wzrosła, gdy niemieccy uczeni odkryli, że miód ten zawiera niewiarygodne wręcz stężenie metyloglioksalu (MGO), aktywnego składnika antybakteryjnego występującego we wszystkich miodach. Przeciętny poziom MGO w miodach to ok.3,1 mg/kg a dla miodu manuka poziom ten to od 38mg/kg do aż 830mg/kg. Stężenie to jest oznaczone na etykiecie symbolem: MGO30+, MGO100+, MGO250+, MGO400+, MGO550+. Miody te mają działanie silnie antybakteryjne, antyseptyczne, przeciwgrzybicze, antywirusowe. Zwalczają bakterie, grzyby, zapalenia, nie powodując przy tym skutków żadnych skutków ubocznych. Miód manuka pozytywnie wpływa na florę bakteryjną jelit, łagodzi zapalenia i owrzodzenia układu pokarmowego, sprzyja gojeniu się ran, usuwa chroniczne zmęczenie, wzmacnia organizm. Aby odczuć terapeutyczne działanie miodu manuka najlepiej kupować te z oznaczeniem MGO100+ i wyższym. Kuracja polega na piciu rozpuszczonego miodu w letniej wodzie (łyżeczka na szklankę wody) na czczo. Obecnie trwają badania nad potencjalnym działaniem antynowotworowym miodu manuka.
Inne skarby z ula
W pszczelej aptece, oprócz miodu, znajdziemy również inne produkty zbawienne dla naszego zdrowia i samopoczucia.
Pyłek kwiatowy jest gromadzony przez pszczoły na ich tylnych nóżkach w formie sporych grudek i przynoszony do ula, gdzie służy jako pokarm dla młodych pszczół. Pyłek zawiera dużo łatwo przyswajalnego białka, kwasy tłuszczowe, witaminy z grupy B. Pyłek spożywamy rozpuszczony w letniej wodzie, najczęściej stosuje się łyżeczkę pyłku na szklankę wody, 2-3 razy dziennie przed jedzeniem. Pyłek reguluje przemianę materii, obniża poziom złego cholesterolu, reguluje pracę jelit, wzmacnia florę bakteryjną, ma zbawienny wpływ na skórę i włosy. Spożywanie pyłku zaleca się w diecie wegetariańskiej i wegańskiej.
Pierzga to pyłek kwiatowy ale w formie zawekowanych pszczelich zapasów. Pyłek zmieszany z pszczelą śliną i miodem zostaje upchnięty w komórce woskowego plastra i zaklejony. Wówczas bakterie kwasu mlekowego powodują jego fermentację i w ten sposób powstaje odżywka dla pszczelich larw. Pierzga zawiera wiele witamin, mikro i makroelementów, wzmacnia odporność, regeneruje organizm po chorobach i operacjach, przeciwdziała anemii, zalecana jest po chemioterapii i w przypadku nowotworów krwi. Czubatą łyżeczkę pierzgi należy zalać szklanką chłodnej wody i zostawić na noc, przygotowany napój pijemy rano na czczo.
Propolis (kit pszczeli) jest wytwarzany z żywicy zebranej przez pszczoły z drzew, przeżutej i używanej do uszczelniania ula i niezbędnych napraw. Kit pszczeli ma działanie antybakteryjne, antyseptyczne, antywirusowe. Z propolisu są robione czopki na hemoroidy, globulki na dolegliwości ginekologiczne, maści, balsamy, nalewki. Kuracje z wykorzystaniem produktów z propolisu należy przeprowadzać z pewną ostrożnością, ponieważ duże stężenie olejków eterycznych może powodować u niektórych osób uczulenie.
Mleczko pszczele (mleczko królewskie) zwane również eliksirem młodości to wydzielina młodych pszczół robotnic, która służy do wyhodowania w roju królowej. Mleczko powstaje w ściśle określonym momencie i w bardzo małej ilości, dlatego jest najdroższym pszczelim produktem. W swoim składzie zawiera witaminy, białka, aminokwasy, mikro i makro elementy oraz neuroprzekaźnik – acetylocholinę. Prawdopodobnie wyjątkowy skład mleczka, które spożywa jedynie królowa pszczół, wydłuża jej życie 40 krotnie. Zastosowane u ludzi wyjątkowo wzmacnia odporność, obniża ciśnienie, podnosi płodność, regeneruje układ nerwowy, łagodzi objawy cukrzycy, osteoporozy czy Alzheimera. Mleczko możemy kupić w postaci kapsułek, tabletek oraz miodu z jego dodatkiem.
Jad pszczeli jest wykorzystywany do produkcji maści stosowanych w stłuczeniach, reumatyzmie czy zapaleniach stawów. Przy tych dolegliwościach są również stosowane kontrolowane użądlenia przez pszczoły. Oczywiście pod nadzorem doświadczonego terapeuty i jeżeli pacjent nie ma uczulenia na jad. Kremy do twarzy z dodatkiem jadu pszczelego mają działanie przeciwzmarszczkowe, nieco podobne do toksyny botulinowej.
Apiinhalacje
Wśród naturalnych terapii z wykorzystaniem pracy pszczół coraz większą popularność zdobywa apiinhalacja czyli inhalacja powietrzem z ula. Inhalatorium zazwyczaj mieści się w drewnianym domku, do którego jest wtłaczane powietrze, które pszczoły wydmuchują z ula, wentylując go. Zdarza się również, że wewnątrz domku stoi tradycyjny ul wypleciony ze słomy, po zdjęciu pokrywy ula, powietrze z niego wydostaje się, wypełniając pomieszczenie a pacjent po prostu siedzi i głęboko oddycha. W takim powietrzu znajdują się pyłki kwiatowe, drobinki propolisu, olejki eteryczne, opary z rozgrzanego wosku. Inhalacje z ula pomagają przy astmie, zapaleniach zatok, katarze siennym, poprawiają samopoczucie.
Korzystając z bogactwa pszczelich produktów warto pamiętać o kilku zasadach:
- nigdy nie podgrzewamy miodu do temperatury wyższej niż 45 stopni, bo to dezaktywuje obecne w nim enzymy
- miodu nie wolno podawać dzieciom poniżej 1 roku życia, ponieważ mogą się w nim znajdować bakterie produkujące jad kiełbasiany, nieszkodliwy dla starszych dzieci i dorosłych
- miodu nie powinni spożywać diabetycy (z wyjątkiem miodu akacjowego)
- miód jest pyszny ale wysokokaloryczny (100 g to ponad 300kcal)
- przy ciężkich schorzeniach, przed rozpoczęciem kuracji należy skonsultować się z lekarzem
Apiterapia, bo tak nazywa się terapia z wykorzystaniem pszczelich produktów, jak mało która jest wyjątkowo smaczna. Warto ją stosować pomocniczo przy różnych dolegliwościach, zapobiegawczo w okresie jesiennym czy w czasie rekonwalescencji. Ze względu na antybiotyczne działanie miodu, być może uda nam się uniknąć podczas choroby syntetycznych lekarstw. W terapii wykorzystujemy oczywiście prawdziwy, dojrzały, niepasteryzowany miód. Na etykiecie znajdziemy informację z jakiego obszaru miód został pozyskany. Wybierajmy miody z polskich pasiek. Prawdziwy miód gdy ścieka z łyżeczki, tworzy jednorodny, równomierny strumyk. Dodany do wody nie rozpuszcza się łatwo i szybko. Miód naturalny ulega krystalizacji, miody sztuczne czy mieszane z syropem z cukru nie podlegają temu procesowi. Dostępny w sprzedaży tzw. miód sztuczny to po prostu syrop z cukru, nie ma żadnych właściwości leczniczych.
Bibliografia:
- http://www.odzywianie.info.pl/przydatne-informacje/artykuly/art,Miod-rodzaje-i-wlasciwosci.html
- http://wcinaj-miod.pl/
- https://www.us.edu.pl/pasieka-na-dachu-wydzialu-prawa-i-administracji-us
- Gazeta Wyborcza, dodatek „Tylko zdrowie”, nr 22, 2 czerwca 2017, s. 4-5
- Magazyn ” O czym lekarze ci nie powiedzą”, nr 8, październik 2016, s.86-89
Autor: K. Jasztal (NAT)