Dieta w leczeniu cukrzycy typu 2.

W swojej pracy chciałabym przedstawić, a zarazem wyjaśnić jak ważną rolę odgrywa dieta w leczeniu schorzenia jakim jest Cukrzycy Typu II.

Zacznę od wyjaśnienia terminu „dieta”. Potocznie uważa się, że „dieta” jest ograniczeniem odżywiania w celach zrzucenia masy ciała (dieta odchudzająca). Wielu osobom, dieta kojarzy się z wielkimi ograniczeniami ilościowymi i jakościowymi, z „paskudnym jedzeniem”, z wieloma wyrzeczeniami, z rezygnacją z przyjemności jedzenia – często w odniesieniu do ograniczeń żywieniowych spowodowanych chorobą. Choć wcale tak nie musi być.

Jak podaje wikipedia: „Dieta”[1] (z strg. Δίαιτα diaita – oznacza „styl życia”) – sposób odżywiania. W nauce o zywieniu człowieka wyrózniamy cztery rodzaje diet:

  • dieta zwyczajna (naturalna) – powszechny sposób odżywiania się danej społeczności; w medycynie mówi się – dieta podstawowa;
  • dieta alternatywna – sposób odżywiania, mający na celu świadomą rezygnację z niektórych pokarmów, jak np. wegetarianizm, ale też diety eliminacyjne;
  • dieta lecznicza, terapeutyczna – żywienie z przyczyn zdrowotnych zmodyfikowane pod względem energetycznym i odżywczym, stosowane przez określony czas;
  • dieta doświadczalna – żywienie odpowiednio skomponowane w celach przeprowadzenia badań żywieniowych, w warunkach laboratoryjnych.

Tak więc mówiąc o diecie w leczeniu Cukrzycy będe mówić o sposobie odżywiania.

Zapewne każdy spotkał się z Cukrzycą wśród bliższych bądź dalszych znajomych, gdyż  należy ona do najczęściej występujących chorób, powszechnie nazywana jest chorobą cywilizacyjną XXI wieku. Powołam się na definicję Światowej Organizacji Zdrowia – WHO – która podaje, iż „Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią, czyli podwyższonym poziomem cukru we krwi, będącą wynikiem defektu wydzielania lub działania insuliny”[2]. Definicja WHO tak naprawdę niewiele mówi o samej chorobie, ale to nie jest przedmiotem mojej pracy, więc nie będę rozszerzać tematu. Dodam tylko, że niemal wszyscy naukowcy zgodnie potwierdzają, że za CT2 odpowiadają złe nawyki żywieniowe, przejadanie się, wysoko przetworzona żywność – zupełnie bezwartościowa, brak ruchu i aktywnosci fizycznej oraz współczesny styl życia- pełen napięć, strsu i pośpiechu.

Szacuje się, że w Polsce na Cukrzycę choruje ok. 3.1 miliona osób, a na świecie 366 milionów ludzi.  Niestety szacuje się również, że ok. 30% chorych nie jest świadomych swojej przypadłości[3]. Trzeba też zdawać sobie sprawę z tego, że przy nieodpowiednim żywieniu i trybie  życia, każdy z nas jest narażony na zachorowanie na tę chorobę.

Powszechnie wiadomo, że istnieje kilka rodzajów cukrzycy. Należy tu wymienić:

  • Cukrzyca Typu 1 – to cukrzycy autoimmunologiczna, często zwana dziecięcą, gdyż zapadają na nią przeważnie dzieci lub osoby bardzo młode,
  • Cukrzyca ciążowa – jak sama nazwa wskazuje, wmożw wystapić u kobiet w okresie ciąży,
  • Curzyca typu MODY – tzn. Monogenowa, uwarunkowana mutacją pojedynczego genu (HNF1A) – występuje u osób młodych,
  • Cukrzyca Typu LADA – cukrzyca z autoagresji o powolnym przebiegu,
  • Cukrzyca Typu 2 – bywa też nazywana cukrzycą dorosłych. U wielu chorych długo pozostaje nierozpoznana. Charakteryzuje się nieprawidłowym działaniem insuliny w organizmie. Chorzy z tym typem cukrzycy są zazwyczaj otyli i często występują u nich inne choroby metaboliczne, takie jak m.in.: podwyższone stężenie kwasu moczowego, zaburzenia gospodarki lipidowej, podwyższone ciśnienie tętnicze, choroby wieńcowe. Przy tej przypadłości, dosyć długo zachowane jest wydzielanie insuliny, dltego większość pacjentów może leczyć się farmakologicznie, suplememntami oraz dietą, bez koniecznosći wstrzykiwania sobie insuliny.

Objawy CT2 pojawiają się stopniowo, często z opóźnieniem, dletego tak duża część choroby przebiega bezobjawowo lub o bardzo słabym nasileniu (przez co jest lekceważona), a do rozpoznania dochodzi przypadkowo, podczas rutynowych badań, albo w trakcie diagnozy innego schorzenia.

Objawami CT2 są:

  • większe pragnienie i zwiększone oddawanie moczu,
  • zmęczenie, senność, apatia, drażliwość,
  • skłonność do powstawania sińców na ciele oraz ciężko gojace się rany,
  • skłonność do ropnych zmina na skórze, suchość skóry,
  • zaburzenia ukrwienia stóp (mrowienie i ziębienie)
  • zaburzenia widzenia,
  • u mężczyzn – impotencja, u kobiet – przewlekłe zapalenie pochwy.

Cukrzyca ma ścisły związek z glikemią, czyli stężeniem glukozy we krwi. U osób zdrowych, prawidłowy poziom glukozy (cukru) we krwi powinien wynosić 4,0 – 5,5 mmol/l (72 – 99 mg/dl); przy czym podczas głodzenia się poziom ten moze się obniżyć, a po obfitym posiłku węglowodanowym może wzrosnąć do poziomu 7,0 mmol/l (126 mg/dl).

Ze stężeniem glukozy wiążą się dwa pojęcia: hipoglikemia, czyli tzw. niedocukrzenie, niskie stężenie cukru we krwi – poniżej 3,0 mmol/l (55 mg/dl) oraz hiperglikemia, czyli zbyt wysokie stężenie glukozy we krwi. Przewlekła hiperglikemia moze prowadzić do zaburzenia lub uszkodzenia czynności wielu narządów, takich jak: narząd wzroku, nerki, układ moczowy, serce, naczynia krwionośne.

Warto wiedzieć, kiedy rozpoznajemy cukrzycę. Trzeba tutaj wymienić trzy przypadki:[4]

  • jeżeli przygodna glikemia, czyli stężenie glukozy we krwi o dowolnej porze dnia, niezależnie od spożytego posiłku, jest wyższa niż 11,1 mmol/l (200 mg/dl) oraz występują objawy typowe dla cukrzycy, o których pisałam powyżej,
  • jeżeli dwa niezależne pomiary stężenia glukozy na czczo wykonane w różnych dniach są wyższe niż 7,0 mmmol/l (126 mg/dl),
  • jeżeli stężenie glukozy w dwie godziny po teście tolerancji glukozy (OGTT) jest wyższe niż 11,1 mmol/l (200 mg/dl).

Trzeba też powiedzieć o istotnych czynnikach ryzyka, wskazujących u danej osoby predyspozycje do zachorowania na CT2. Są nimi[5]:

  • nadwaga i otyłość – mierzona za pomocą wskażnika masy ciała BMI, czyli masę ciała w kilogramach dzielimy przez wzrost w metrach do kwadratu. Nadwagę i otyłość wskazuje wynik ≥ 25 kg/m² oraz obwód w talii, u kobiet ˃ 80 cm, a u mężczyzn ˃ 90 cm,
  • cukrzyca występujaca w rodzinie,
  • niska aktywność fizyczna lub jej brak,
  • przebyta cukrzyca ciążowa u kobiet,
  • choroby układu krążenia,
  • nadciśnienie tętnicze ≥ 140/90 mm Hg,
  • wysokie stężenie trójglicerydów (> 1,7 mmol/l = 150 mg/dl),
  • zaburzenie gospodarki węglowodanowej.

Kiedy u danej osoby, pacjenta zostanie zdiagnozowania CT2, wówczas osoba ta powinna zastanowić się w jaki najlepszy dla siebie sposób kontrolować schorzenie. Oczywiscie nie można zapomnieć o konieczności codziennej kontroli poziomu cukru we krwi za pomocą glukometru. By powstrzymać chorobę, nie dopuścić do jej rozwoju, poważnych powikłań i zminimalizować skutki choroby, trzeba zacząć zwyczajnie o sibie dbać. Można to robić za pomocą leków, ale to nie wystraczy. Ogromny nacisk trzeba położyć na odpowiednie żywienie i aktywnosć fizyczną, gdyż to właśnie nieodpowieni styl życia doprowadził do zachorowalności. Dieta – odpowiednie żywienie w cukrzycy ma kolosalne znaczenie. Jeśli nie jest stosowana – nie ma leczenia, ani powrotu do zdrowia.

Dla przykładu przytoczę tutaj wyniki badań przeprowadzone na osobach ze stanem przedcukrzycowym (takie osoby, które nie mają jeszcze cukrzycy, ale występują u nich zaburzenia gospodarki węglowodanowej prowadzące do cukrzycy). Okazało się, że u osób, które zastosowały zdrową dietę, przyjmowały odpwoiednią ilosć błonnika, były aktywne fizycznie i schudły – to po czterech latach miały o 58% mniejsze ryzyko zachorowalności na cukrzycę, niż osoby które nie dostosowały się do wytycznych. Przeprowadzono też badania na próbie kilku osób z zespołem metabolicznym (też z cukrzycą), które przez dwa lata stosowały dietę śródziemnomorską (mniejsza ilosć węglowodanów). U wielu osób, które przestrzegały zasad diety – cechy zespołu  metabolicznego cofnęły się[6].

Jeszcze raz podkreślę, że podstawową metodą leczenia cukrzycy jest prawidłowe żywienie. Żywienie, które powinno być zgodne z najnowszymi zaleceniami, a ze swego osobistego doświadczenia wiem, że najlepszy efekt jest wtedy, gdy do tych zaleceń stosuje się cała rodzina. Wówczas wszyscy „korzystają” ze zdrowego odżywiania, a osoba dotknięta cukrzycą nie odczuwa schorzenia, nie czuje się wyalienowana. W dietetyce mówi się o celach odpowiedniego żywienia. W tematyce cukrzycy najważniejsze jest: wyrównanie cukrzycy, a także dostarczenie do organizmu odpowiedniej ilości energii i wszystkich niezbędnych składników odżywczych, utrzymanie właściwej masy ciała, utrzymanie prawidłowych stężeń lipidów w surowicy, zapobieganie powikłaniom cukrzycowym oraz chorobom układu krążenia i miażdżycy.

Diagnoza cukrzycy u danej osoby, powinna zatem być motywacją do zmiany dotychczasowego stylu życia i żywienia. Na początku może to wydawać się trudne, zwłaszcza dla osób, które na co dzień przywykły do jedzenia tłustego mięsa i wędlin, fast foodów, białego pieczywa, słodyczy, z małą ilością warzyw itp. Osoby początkujące wymagają pomocy osób doświadczonych w temacie zdrowego żywienia, np. dietetyka. Niezbędne jest też wsparcie najbliższych, rodziny. Osoba z cukrzycą bowiem musi myśleć o tym, co je, ile i kiedy. Jednak nie jest to dieta polegająca na samych wyrzeczeniach, ale najzdrowszy sposób żywienia. To dieta, którą może stosować cała rodzina, nawet dzieci – z korzyścią dla siebie, dla swojego zdrowia i samopoczucia. Przy czym osoba z cukrzycą, zwłaszcza na początku musi obserwować reakcje swojego organizmu na niektóre produkty. Każdy orgaznizm jest inny, i każdy ma inną tolenrancję produktów. Dla przykładu: jedna osoba po zjedzeniu np. placków ziemniaczanych, czy małej porcji makaronu czuje się znakomicie, innej nieznacznie cukier wzrośnie, a jeszcze innej – poziom glukozy podniesie się do stanu hiperglikemii. Do tego trzeba uwzględnić poziom cukru przed posiłkiem oraz aktywność fizyczną w tym dniu. Surowa marchewka lub buraki czerwone nie podniosą cukru, ale gotowane już tak. Różnica w żywieniu rodziny polega na tym, że osoba z cukrzycą (aby utrzymać poziom glikemii w normie) może zjeść mniej danych produktów niż pozostali członkowie, czyli np. zamiast pięciu ziemniaków – jednego  lub dwa małe. Muszę dodać małą dygresję, czego nie można robić i co jest według mnie niedopuszczalne. Piszę o tym, bo wiem, że takie sytuacje się zdarzają. Na przykład: na kolację rodzina przyrządza naleśniki. Wszyscy je jedzą z nutellą, bananami i bitą śmietaną, a osoaba z cukrzycą dostaje „suchego naleśnika” (z mąki gryczanej). Podkreślę jeszcze raz, aby dieta cukrzycowa miała sens, powinni ją stosować wszyscy domownicy.

Zanim jednak przejdę do omawiania produktów zalecanych i nie wskazanych do spożycia przy cukrzycy przedstawię istotne czynniki diety cukrzycowej, jakimi są: indeks glikenmiczy, ładunek glikemiczny oraz wymienniki węglowodanowe i białkowo-tłuszczowe. Największy wpływ na poziom glukowy we krwi mają węglowodany. Dlatego też, dietę cukrzycową charakteryzuje ograniczenie spożycia łatwo przyswajalnych węglowodanów. Instytut Zdrowego Żywienia podaje następujący procentowy udział składników odżywczych w pokryciu zapotrzebowania energetycznego na dobę:[7]

  • 40 – 50 % węglowodany – głównie o niskim indeksie glikemicznym,
  • 30 – 35 % tłuszcze,
  • 15 – 20% białko.

W związku ze znaczącą rolą węglowodanów w diecie cukrzycowej – wprowadzono system klasyfikacji węglowodanów, który określa ich tempo wchłaniania w organizmie – zwany Indeksem Glikemicznym. Indeks Glikemiczny jest obecnie jednym z ważniejszych wskaźników w dietetyce, gdyż produkty o niskim IG mają istotny wpływ na redukcję masy ciała i zapobieganie otyłości[8] (też istotne przy CT2, gdyż osoby z cukrzycą przeważnie mają problem z nadwagą). Indeks Glikemiczny jest sposobem szeregowania żywności (zawierajacej węglowodany) według czasu i stopnia wzrostu stężenia glukozy we krwi po ich spożyciu. Produkty o wysokim IG ≥ 70 powodują szybki i duży wzrost poziomu glukozy we krwi, produkty o średnim IG (56 – 69) powodują wolniejszy i średni wzrost poziomu glukozy we krwi, natomisat produkty o niskim IG ≤ 55 – powodują powolny i niski wzrost poziomu glukozy we krwi.

Na wartość Indeksu Glikemicznego produktów wpływa wiele czynników (można to potraktować jako swego rodzaju ciekawostę w diecie cukrzycowej, na co zwracać uwagę przy doborze składników spożywczych)[9]:

  • wartości produktu spożywczego oraz skład chemiczny węglowodanów zawartych w danym produkcie,
  • stopień rozdrobnienia produktu (np. marchewka tarta ma wyższy IG niż w całości),
  • forma przygotowania i obróbki termicznej posiłku, im bardziej przetworzony – tym wyższy IG,
  • sposób przechowywania posiłków – w niskich temperaturach IG spada,
  • rodzaj skrobi (im więcej amylozy tym IG niższy),
  • zawartość białka lub tłuszczu w produkcie,
  • zawartość błonnika pokarmowego, który opóźnia przemianę węglowodanów,
  • rodzaj błonnika pokarmowego (rozpuszczalny obniża IG),
  • udział kwasów organicznych w procesie produkcji żywności (dobroczynna rola kiszonek i napojów fermentowanych),
  • czas spożywania posiłku również ma wpływ na tempo wydzielania gluklozy do krwi; im szybciej spożywany posiłek – tym szybsze wydzielanie glukozy. Zatem posiłki należy spożywać powoli.

Indeks glikemiczny wskazuje, jak szybko węglowodany podnoszą poziom glukozy, ale nie określa ilości spożytych węglowodanów. Zatem uzupełnieniem IG jest Ładunek Glikemiczny (ŁG). ŁG określa ilościowo przewidywany wzrost poziomu cukru we krwi, ponieważ wartości dla ładunku odnoszą się do spożytej porcji produktu. ŁG jest to iloczyn IG i ilości spożytych węglowodanów przyswajalnych (węglowodany ogółem minus błonnik) w porcji (w gramach) dzielony przez 100[10].  W dietetyce podaje się, że niski ładunek glikemiczny wynosi ≤ 10 (te produkty, które dostarczają 50 g. węglowoadanów w dużej ilości produktu): średni ładunek glikemiczny to od 11 do 19, a wysoki ŁG ≥ 20.

Ładunek Glikemiczny posiłku można obniżyć poprzez spożywanie węglowodanów o niższym Indeksie Glikemicznym lub zmniejszając ilość spożywanych węglowodanów.

Osoby stosujące insulinę przy cukrzycy, muszą przeliczać żywność na Wymienniki. Rozróżniamy dwa rodzaje Wymienników:

  • Węglowodanowe – jeden Wymiennik Węglowodanowy (WW) to porcja produktu zawierająca 10 g węglowodanów przyswajalnych. Obliczamy go dzieląc ilość produktu (w gramach) przez 10. W ten sposób dowiemy się ile WW ma dany produkt (np. 1 WW to 20 gramów chleba, 50 gramów ugotowanego ryżu, kaszy, makaronu, 1 WW to 140 gramów jabłka, 80 g gruszki, 140 g arbuza)
  • Białkowo – Tłuszczowe (WBT) – opierają się na zawartości kalorycznej białek i tłuszczów w danym produkcie. Jeden WBT oznacza, że dany produkt lub posiłek zawiera 100 kcal. Aby to obliczyć, trzeba sprawdzić na etykiecie lub w tabelach wartości odżywczej – ile białka i tłuszczu zawiera porcja produktu. Następnie ilość białka mnożymy przez 4, a tłuszczu przez 9 (bo tyle kcal dostarczają odpowiednio białka i tłuszcze). Aby uzyskać wynik, ile WBT zawiera produkt, należy dodać kalorie pochodzące z białka i z tłuszczu, a następnie podzielić przez 100 (np. 100 g mleka o zawartości tłuszczu 3,2 %; białko 3,3 razy 4 = 13,2 kcal; tluszcz: 3,2 razy 9 = 28,8 kcal; czyli 100 g mleka 3,2% tłuszczu zawiera 42 dzielone przez 100, czyli ok. 0,4 WBT).

Na początku stosowania diety polegającej na przeliczaniu żywności na wymienniki, może wydawać się to bardzo trudne. Takie też jest i wymaga używania wagi oraz kalkulatora przy każdym przygotowaniu posiłku. Ale z czasem staje się to rutyną. Można się wspomóc dostępnymi na rynku gotowymi tabelami wymienników lub specjalnie do tego stworzoną aplikacją internetową.

Każda osoba z cukrzycą musi mieć dietę ustaloną indywidualnie dla siebie. Jak wcześniej wspomniałam ogólnie dla cukrzycków zaleca się spożycie węglowodanów w ilosći 40 – 50%, białka 30 – 35%, a tłuszczów 15 – 20 % na dobę. Jednakże często osoby z CT2 cierpią na inne wsółtowarzyszące choroby, i wówczas te proporcje mogą, bądź też muszą zostać zmodyfikowane. Podobnie jest z zalecenymi do spożycia produktami. Nawet te, które są najbardziej wskazane przy cukrzycy, jak. np. błonnik czy kiszonki – czasem przez wzgląd na inne schorzenia muszą być z diety cukrzyka wyeliminowane bądź bardzo ograniczone. Dlatego każdy musi mieć własną dietę, urozmaiconą, dostarczajacą wszystkich niezbędnych dla organizmu składników pokarmowych i w odpowiedniej ilości kalorycznej. Osoba z nadwagą otrzyma dietę o mniejszej wartości kalorycznej niż osoba z wagą odpowiednią, by w pierwszej kolejności obniżyć zagrażajacą zdrowiu masę ciała.  Zgonie z wytycznymi ksiażki pt. „Dietetyka – żywienie zdowego i chorego człowieka” zalecenia żywnieniowe przy CT2 przestawiają się następujaco[11]:

  • osoby otyłe – powinny dostarczać organizmowi 1000 – 1300 kcal na dobę,
  • osoby z nadwagą oraz osoby niepracujące lub posiadające lekki charakter pracy: 1500 – 1800 kcal na dobę,
  • chorzy z właściwą masą ciała oraz pracujący niezbyt ciężko: 2000 – 2200 kcal,
  • osoby z niedowagą, ciężko pracujące oraz młodociani: 2400 – 3000 kcal/doba.

Jak już wspominałam, głównym celem stosowania odpowiedniej diety przy cukrzycy jest obniżenie stężenia glukozy we krwi i porawa metabolizmu oraz ograniczenie rozwoju choroby, a co za tym idzie, zapobieganie powikłaniom.

Dieta ta polega na zasadniczym ograniczeniu spożycia cukrów prostych (zawartych głównie w słodyczach) tj. glukozy, fruktozy, sacharozy, a zwiększeniu spożycia węglowodanów złożonych (błonnika pokarmowego i skrobi). Każda osoba chora na cukrzycę musi mieć dietę opracowaną indywidualnie dla siebie, gdyż opracowujac taką dietę należy wziąźć pod uwagę następujące czynniki: wiek, płeć, masa ciała, wzrost, aktywność fizyczna (rodzaj wykonywanej pracy), ogólny stan fizyczny pacjenta oraz choroby współistniejące.

Przedmiotem mojej pracy jest dieta w cukrzycy tyu 2, więc skupię się na przedstawieniu produktów żywnościowych zalecanych stricte przy CT2, bez uzwględniania chorób współistniejacych u danej osoby (wymagajacych zmodyfikowania diety cukrzycowej).

Ważne też jest, by przy cukrzycy odżywiać się regularnie, tzn. spożywać najlepiej pięć posiłków dziennie (co 3 godziny) o stałych porach. Najpierw należy spożyć pożywne śniadanie, które powinno tworzyć bazę na cały dzień, w porze obiadowej – urozmaicony odżywczo obiad (kiedy metabolizm jest najlepszy), natomiast lekką kolację na trzy godziny przed snem, aby wprowadzić organizm w fazę wypoczynku. Pomiędzy tymi posiłkami należy spożywać niewielkie przekąski, które mają pomóc utrzymać stały poziom glukozy we krwi oraz energii.

Produkty zalecene, czyli te, które można spożywać mając cukrzycę, które korzystnie wpływają na stan zdrowia chorego to: pieczywo pełnoziarniste, chleb graham, ciemny ryż, kasze (gryczana, jaglana, qinoa, amarantus), ciemny makaron, chude wędliny i chude mięso – cielęcina, młoda wołowina, jagnięcina, królik, kurczak (nie „sklepowy”), indyk; ryby chude i średniotłuste, jaja, biały ser twarogowy, serek homogenizowany, zupy (ubogowęglowodanowe), warzywa o niskiej zawartości węglowodanów (sałata, cykoria, rzodkiewa, szparagi, szpinak, brokuły, kabaczek, kalarepa, ogórek, pomidor, papryka, cukinia, cebula, por, kalafior) warzywa kiszone; grzyby; kwaśne owoce – grejpfrut, porzeczki, kiwi, owoce leśne; desery – kompoty, kisiele bez cukru, jabłka pieczone, sernik na zimno; przyprawy – łagodne; napoje – przede wszystkim woda niegazowana, herbata bez cukru, soki z warzyw ubogowęglowodanowych, kawa zbożowa, kwaśne mleko; dobre oleje roślinne – np. oliwa z oliwek. Trzeba pamiętać o spożywaniu produktów bogatych w błonnik. Gdyż, jak wykazały badania – błonnik pomaga regulować stężenie cukru we krwi, a spożycie go w większej ilości może spowolnić wchłanianie glukozy. Produkty bogate w błonnik to: otręby, warzywa głównie strączkowe, mąki z pełnego przemiału, kasza gryczana, jaglana, proso, brązowy ryż, owoce. Niektóre produkty roślinne pozytywnie wpływają na wydzielanie insuliny i uwalnianie glukozy. Należy tu wymienić: cynaom, otręby owsiane, imbir, rozmaryn, herbata zielona, bazylia, czarna jagoda, żurawina.

Produkty umiarkowanie zalecane, czyli takie które można spożywać w małych ilościach i niezbyt często: chleb pszenny i pszenno-żytni, bułki, biały ryż, pierogi z mięsem; ser twarogowy półtłusty, masło, margaryna; zupy podprawiane zawiesinami, ziemniaczana, zupy owocowe bez cukru; mięsa krwiste – wołowina, konina, polędwica wieprzowa, warzywa o średniej zawartości węglowodanów (brukiew, buraki, brukselka, marchew, pietruszka korzeń, kapustowate, bób, chrzan, seler, por, ziemniaki, topinambur – warzywa te można spożywać, ale w ilości obliczonej dziennej porcji); owoce – w zależności od indywidualnej tolerancji na nie; desery mleczne i słatki owocowe; napoje: mleko 2% tłuszczu, słaba kawa, napoje i koktajle owocowe bez cukru. Należy też ograniczyć spożycie soli, dopuszczalna dawka dzienna – to 5/6 g (mała łyżeczka), trzeba unikać dosalania potraw, unikać wędzonego miesa, słonego pieczywa czy twardych serów, gdyż wiele produktów dostępnych na rynku jest już solonych.

Produkty niezalecane, czyli te, których zdecydowanie powninny unikać osby z cukrzycą: biały cukier i biała mąka; wypieki z dodatkiem cukru, produkty cukiernicze, słodkie pieczywo, drożdżówki, wszelkiego rodzaju ciastka, tory, pączki; rozgotowany ryż, makaron i kasza; tłuste wędliny i mięsa (wieprzowina, podroby, tłusty drób, tłuste ryby), boczek, parówki, kaszanki, pasztety, fast foody, smalec, słonina, łój, twarde margaryny; tłuste sery; marmolady, dżemy; tłuste, zawiesiste zupy, na tłustych wywarach, zagęszczane zasmażkami i z dużą ilością śmietany; potrawy mączne (naleśniki, knedle, racuchy, pierogi, kluski, pizza);  frytki; owoce w syropach, wszystkie desery z cukrem i miodem; bardzo ostre przyprawy, majonez, musztarda i żywnosć wysokoprzetworzona.

Istotny w diecie cukrzycowej jest sposób przygotowania posiłku, obróbki cieplnej; ważne by produkty były zawsze świeże, kupowane głównie u rolników, czy lokalnych producentów. Najlepszym sposobem obróbki termicznej dla diabetyka jest gotowanie na parze i w wodzie, duszenie w wodzie lub w małej ilości oliwy, pieczenie w pergaminie, w „rękawie”, czy glinianym garnku – bez tłuszczu. Należy zasadniczo unikać smażenia. Produkty zbożowe i warzywa gotować „al dente”, by ich nie rozgotowywać, gdyż te ugotowane na bardzo miękko powodują szybszy wzrost glukozy. Do zup i sosów zamaist zasmażek i śmietany – używać jogurtu, kefiru bądź mleka.

Produkty niedozwolone, o których pisałam powyżej, to głównie te, które zawierają rafinowany cukier, białą maką, trans-tłuszcze bądź wysokoprzetworzone – są szkodliwe nie tylko dla osób z cukrzycą, ale również dla pozostałych członków rodziny. Tak więc warto – podkreślę jeszcze raz – zastosować „zdową dietę” dla wszystkich domowników. By leczenie było skuteczne, trzeba nauczyć się komponować posiłki tak, aby dostarczały wszystkich niezbędnych organizmowi substancji odżywczych, by dostarczały odpowiednią ilość energii. Warto na początku zaopatrzyć się w tabele żywności, które zawierają wartości odżywcze poszczególnych produktów. Polecam też zaopatrzenie się podręczniki kulinarne z przepisami dla diabetyków, można podpatrzeć wiele przepisów na smaczne i wartościowe potrawy. I co bardzo istotne – nie można zapomnieć o włączeniu codziennej aktywności fizycznej. Zmiana stylu życia i nawyków żywieniowych u pacjentów z cukrzycą może naprawdę „zdziałać cuda”, a przede wszystkim utrzymać w normie poziom gospodarki cukrowej w organizmie, a co za tym idzie – dobre samopoczucie i dobre zdrowie.

Bibliografia:

  1. Bednarczyk-Witoszak Ewa, „Dieta Dobrych Produktów”, Wydawnictwo KOS, Katowice, 2013 r.,
  2. Bednarczyk-Witoszak Ewa, „Co pwoninniśmy jadać, a czego unikać”, Wydawnictwo KOS, Katowice 2017 r.,
  3. Biernat Jadwiga, red.; „Co warto wiedzieć o leczeniu cukrzycy”, Wyd. MedPharm, Wrocław, 2017 r.,
  4. Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka – żywienie zdrowego i chorego człowieka; PZWL Wydwanictwo Lekarskie, Warszawa 2019 r.,
  5. https://pl.wikipedia.org/wiki/Dieta,
  6. Kapusta J., Kapusta P., Rusin W. „Cukrzyca bez strachu”, Wyd. Dragon, Bielsko-Biała, 2017 r.,
  7. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K., „Jem zdrowo”, PZWL Wyd. Lekarskie, Warszawa 2011 r.,
  8. Litsfeldt L.-E., Olsson P., „Wygraj z cukrem”, Wydawn. Otwarte, Kraków, 2018 r.,
  9. Staszak Katarzyna (red.) „Jak dobrze żyć z cukrzycą”, Wyd. AGORA, Warszawa 2018 r.,
[1] https://pl.wikipedia.org/wiki/Dieta, dn. 13.01.2021 r.
[2] Kapusta J., Kapusta P., Rusin W. „Cukrzyca bez strachu”, Bielsko-Biała, Wyd. Dragon, 2017 r., s.8.
[3] Tamże, s. 8
[4] Biernat Jadwiga, red.; „Cukrzyca jako choroba przewlekła”, Wrocław, Wyd. MedPharm, 2017, s. 8
[5] Kapusta J., Kapusta P., Rusin W. „Cukrzyca bez strachu”, Bielsko-Biała, Wyd. Dragon, 2017 r., s.21
[6] https://pl.wikipedia.org/wiki/Dieta,., s. 117-118
[7] Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka – żywienie zdrowego i chorego człowieka; PZWL Wydwanictwo Lekarskie, Warszawa 2019, s. 297
[8] Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K., „Jem zdrowo”, PZWL Wyd. Lekarskie, Warszawa 2011, s.26
[9] Tamże, s. 27-28
[10] Tamże, s. 30
[11] Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka – żywienie zdrowego i chorego człowieka; PZWL Wydwanictwo Lekarskie, Warszawa 2019, s.420

Autor: E. Pytel (NAT)