Profesjonalne niesienie pomocy czy to w zawodzie naturopaty czy w opiece medycznej wiąże się z wieloma wyzwaniami wynikającymi z rosnących dysproporcji między uzasadnionymi potrzebami klienta / pacjenta, dostępnych zasobów umożliwiających zaspokojenie tych potrzeb, rosnącej zależności sił rynkowych od przekształcania systemów opieki zdrowotnej oraz pokusy porzucenia przez lekarzy tradycyjnego przywiązania do prymatu klienta. Udzielając pomocy klientom niezbędne jest poszanowanie i zaufanie społeczne, a to można osiągnąć tylko poprzez osobiste zaangażowanie i uczciwość przejawiające się poprzez zachowania zgodne z etyką zawodu.
Obecnie profesja medyczna staje w obliczu eksplozji technologii, zmieniających się sił rynkowych, problemów w świadczeniu opieki zdrowotnej, bioterroryzmu i globalizacji. W rezultacie terapeutom coraz trudniej jest wypełniać swoje obowiązki wobec klienta / pacjenta i społeczeństwa. W tych okolicznościach jeszcze ważniejsze staje się potwierdzenie fundamentalnych i uniwersalnych zasad i wartości zawodu, które pozostają ideałami i do których powinni dążyć wszyscy którzy są do tych zasad zobowiązani.
Każdy terapeuta, który legitymuje się tytułem naturopaty powinien reprezentować swoją postawą wysokie standardy praktyki zawodu i przestrzegać zasad etycznych. Kodeks etyczny zawodu ma również na celu pomóc członkom społeczeństwa, w tym konsumentom, pracownikom oraz rządowym agencjom regulacyjnym w zrozumieniu obowiązków i odpowiedzialności certyfikowanego specjalisty naturoterapii.
Od 1 stycznia 2015 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania. W tym dokumencie można znaleźć pod numerem (kodem) 323009 zawód Naturopata – należy on do Sekcji Q – Opieka zdrowotna i pomoc społeczna. Jako że należy on do klasyfikacji zawodowej profesjonalnej zasadne zdaje się, aby każdy kto wykonuje ten zawód postępował zgodnie z zasadami etycznymi – w tym celu stosuje się kodeksy postępowania etycznego dla danego zawodu.
Kodek etyki praktyka terapii naturalnych z dnia 3 września 2011 roku Szkoły Zen Reiki w Polsce był jednym z pierwszych kodeksów etycznych dla naturopaty. Został wydany i opublikowany pod nr ISBN: 978-83-942986-5-4 dlatego jego egzemplarze znajdują się w największych bibliotekach w Polsce. Jest też najbardziej znanym i badanym kodeksem zawodowym naturoterapeutów w Polsce.
Etyka naturopaty podobnie jak lekarska, nie może stanowić tylko zbioru teoretycznych zasad, lecz musi się stać treścią wewnętrznego przekonania i moralnej postawy. W kategorii moralnej pomocy i opieki nad drugim człowiekiem, jakość tej opieki nie może być oceniana tylko w kategoriach wąsko rozumianej skuteczności działań, ograniczonej do sfery potrzeb biologicznych, lecz musi uwzględniać również holistyczny wymiar istoty ludzkiej, ze względu na jego godność, jako osoby.
Przykładowy Kodeks w Szkole Zen Reiki w Polsce powstał, aby zapewnić naturopatom jasne określenie oczekiwań w zakresie postępowania zawodowego i poziomu praktyki świadczonej społeczeństwu. Etyka zawodowa to zespół norm wyznaczających określone obowiązki moralne związane z wykonywanym zawodem i społecznymi stosunkami zawodowym. Na etykę zawodową składają się:
- właściwa dla danego zawodu konkretyzacja ogólnie uznanych w społeczeństwie wymogów moralnych;
- swoista w każdym systemie moralności zawodowej hierarchia wartości;
- swoisty, preferowany przez grupę zawodową sposób rozwiązywania konfliktów wartości moralnych.
Posiłkując się definicją etyki lekarskiej, etykę naturoterapeuty definiuje się jako ogół ocen, norm i wzorców postępowania obowiązujących w zawodzie, regulujących stosunek naturoterapeuty do klienta i stosunki między innymi naturoterapeutami, oraz przedstawicielami innych zawodów medycznych. Jest to zbiór zasad określających zakres i sposób działania naturoterapeuty tak, aby były one zgodne z zasadami etyki ogólnospołecznej.
Znane są każdemu człowiekowi takie pojęcia jak uczciwość, sprawiedliwość, prawda, słuszność, wiarygodność, szczerość, pracowitość oraz poczucie honoru. To w oparciu o nie naturoterapeuta powinien kierować swoje działania. Naturalne metody leczenia nie zawsze są poparte naukowymi badaniami. Dlatego każdy naturoterapeuta zanim zastosuje daną metodą powinien zacząć od pytania, czy dana metoda jako taka spełnia etyczne kryteria. Powinien dbać o to, aby nie propagować nierzetelnych, nieprawdziwych i mylących informacji, samym swoim życiem powinien dawać przykład i propagować uczciwość, a unikać manipulacji czy promowania nieprawdziwych informacji na przykład angażując się w nieprawdziwe reklamy.
Kolejnym aspektem etycznym będzie ocena czy metoda, którą chce zastosować jest bezpieczna i czy może być stosowana bez żadnych zastrzeżeń.
W swojej pracy naturopata jako terapeuta oraz jako człowiek, narażony jest na ryzyko wystąpienia nadużyć etycznych, którym powinien przeciwstawiać się i im zapobiegać. Zawodowa działalność naturopaty polegać powinna na udzielaniu profesjonalnej pomocy w celu polepszania zdrowia pacjenta niezależnie od jego stanu zdrowia, statusu społecznego, wyglądu, poglądów, cech charakteru czy innych uwarunkowań. Szacunek i akceptacja drugiego człowieka, niezależnie od światopoglądu czy wyznawanych wartości to podstawa zawodu pomocowego jakim jest naturopata. Odmowa udzielenia pomocy ze względu na wskazane powyżej uwarunkowania jest nieetyczna i zdecydowanie podlega negatywnej ocenie.
Ważne jest udzielanie rzetelnej informacji na temat stosowanej techniki lub metody, bez ukrywania jakichkolwiek szczegółów w tym przede wszystkim informacji o realnych efektach oraz możliwym, pozornym pogorszeniu stanu zdrowia. Profesjonalny naturopata powinien cechować się obiektywizmem i nie może obiecywać wyolbrzymionych efektów już po pierwszej konsultacji. Należy mówić o możliwościach terapeutycznych danej metody, ale wyrokowanie kiedy i w jakim stopniu zadziałają, lub obiecywanie jakichkolwiek efektów wydaje się być dalece nieetyczne.
Warto stawiać sobie granice i reguły co do danego wymiaru relacji terapeutycznej do których możemy zaliczyć na przykład harmonogram spotkań, opłaty, czas trwania, miejsce terapii. Zasady te powinny być jasno określone i zaakceptowane przez klienta / pacjenta.
W terapiach naturalnych często używany jest dotyk, choćby w biomasażu czy refleksoterapii. Podjęcie każdej terapii związanej z dotykiem powinno polegać na realizowaniu działań terapeutycznie koniecznych, a więc niezbędnych dla pacjenta, który zawsze musi mieć możliwość wpływania na przebieg terapii, zwłaszcza jej zaprzestanie lub kontynuowanie. Zastosowanie dotyku w danej terapii należy wyjaśnić w kontekście terapeutycznym w sposób, i w miarę możliwości precyzyjny oraz przejrzysty. Również nie należy wchodzić w relacje miłosne / seksualne z pacjentem, gdyż może to zaburzyć właściwe postępowanie w przeprowadzanej terapii.
Terapeuta zapewnia zachowanie pełnej poufności i tajemnicy dotyczącej wszelkich informacji na temat pacjenta, jego stanu zdrowia, konwersacji czy stosowanych technik terapeutycznych. Wyjątkiem może być sytuacja, gdy pacjent jest w niebezpieczeństwie, wówczas naturoterapeuta może tą wiadomość przekazać innym specjalistom: lekarzowi, psychologowi, terapeucie, a w wyjątkowych sytuacjach również Policji lub Straży Pożarnej. Ma to również związek z uregulowaniami prawnymi zawartymi w ustawie o ochronie danych osobowych, dlatego ujawnienie informacji to nie tylko łamanie prawa, ale też stanowi działanie nieetyczne. Śmierć pacjenta nie zwalnia z obowiązku zachowania tajemnicy.
Każda konsultacja powinna podlegać kryterium roztropności i ostrożności terapeutycznej, indywidualnie do każdego przypadku i osobno do każdego człowieka. Praktyk terapii naturalnych powinien zachowywać się profesjonalnie i brać odpowiedzialność za swoje działania.
Właściwa komunikacja jako jedna z kompetencji naturoterapeuty wpływa na relacje klient – terapeuta. Wzajemne zrozumienie i otwartość w trakcie komunikowania się oraz szczerość, mają duży wpływ na budowanie właściwej relacje i na jej upodmiotowienie. Relacja będzie etyczna, jeśli terapeuta będzie dla klienta partnerem, życzliwym człowiekiem, doradcą, a nie kierownikiem czy nadzorcą.
Klient / pacjent nie powinien być z założenia wyłącznie środkiem do zarabiania pieniędzy dla naturopaty. Aby działać moralnie, należy szanować osobowość ludzi i nigdy nie traktować ich tylko jako środka do osiągnięcia celu finansowego, lecz zawsze i przede wszystkim jako cel sam w sobie.
Etyczny terapeuta powinien również wiedzieć, kiedy zaprzestać działania. Stanie się tak wówczas kiedy cel zostanie osiągnięty lub gdy współpraca klient – terapeuta nie przynosi i nie ma perspektyw na przyniesienie właściwych efektów. Kiedy ta współpraca się nie układa, cel terapeutyczny nie jest możliwy do osiągnięcia, naturopata powinien zaprzestać swoich działań, gdyż nie przynoszą one korzyści dla klienta / pacjenta, a tylko narażają go na koszty finansowe. Finansowe naciąganie klienta byłoby wysoce nieetyczne.
Naturopata powinien być świadomy swoich głównych obowiązków względem klienta / pacjenta wynikających ze swojego zawodu:
- dążyć wraz ze swoim klientem / pacjentem do poprawy jego stanu zdrowia i dobrego samopoczucia;
- stosować metody i terapie, które są zgodne z obecną wiedzą o medycynie naturalnej i akademickiej;
- podejmować wszelkie starania, aby ułatwić klientowi / pacjentowi dostęp do wysokiej jakości, bezpiecznej i niezawodnej pomocy;
- powstrzymywać się od zalecania jakichkolwiek leków lub zabiegów bez konsultacji z lekarzem prowadzącym swojego klienta / pacjenta;
- niestawiania diagnoz w medycznym tego słowa znaczeniu – naturopata nie może nigdy zastąpić lekarza, psychologia lub terapeuty;
- informować pacjenta o potrzebie stałego kontaktu z lekarzem prowadzącym w celu monitorowania stanu zdrowia oraz oceny czy terapie naturalne przynoszą zamierzone efekty.
Etycznie pracujący naturopata widzi swoje ludzkie ograniczenia i traktuje swoje umiejętności jako ograniczone. Nieetyczne będzie działanie bez stosownych uprawnień lub fałszowanie kursów lub dyplomów. Naturopata nie powinien stawiać diagnoz, gdyż wchodzi to w kompetencje lekarza. Działaniem nieetycznym będzie również wypowiadanie się negatywnie o innych naturoterapeutach lub medykach niezależnie od tego co leży u źródła takich wypowiedzi.
Dobre relacje i wzajemne stosunki między naturoterapeutami sprzyjają etycznym postawom, dzieleniu się wiedzą, doświadczeniem i zdobywaniem nowych kompetencjami. Koleżeństwo wynikające ze wspólnych wartości, celów oraz przyjętej odpowiedzialności zawodowej działa budująco na całą wspólnotę naturoterapeutów jak i na samego naturopatę. Również widząc nieetyczne postępowanie innego naturoterapeuty powinno się odpowiednio zareagować przekazując informację, że reprezentowana postawa jest niewłaściwa i nieetyczna.
Nie należy wykonywać zabiegów i konsultacji pod wpływem środków zmieniających świadomość – alkohol, narkotyki i inne substancje chemiczne. Podczas świadczenia usług należy zachować trzeźwy umysł i być wypoczętym, aby zapewnić wysoki poziom usługi oraz najlepszy możliwy efekt dla klienta / pacjenta.
Na koniec, należy zaznaczyć, że zawód naturopaty jest zawodem pomocowym i istnieje dla służby ludziom. Profesjonalny terapeuta powinien charakteryzować się życzliwością, wyrozumiałością, cierpliwością, pracowitością, obowiązkowością, sumiennością, obiektywnością, sprawiedliwością, konsekwencją, słownością i szeroko pojętą uczciwością.
Zawód naturopaty, stawia wysokie wymagania etyczne ze względu na swoją specyfikę pracy z drugim człowiekiem. Przestrzeganie etycznych norm przy braku uregulowań prawnych, a co za tym idzie nakazów, zakazów oraz sankcji, uzależnione jest wyłącznie od danego człowieka, jego samoświadomości, cnót, dbałości o charakter, samodyscypliny czy obowiązkowości. Stworzenie jednego ujednoliconego kodeksu etyki naturopaty mogłoby wpłynąć na uświadomienie wagi i wymiaru pracy w tym zawodzie oraz wezwanie do podjęcia pracy nad sobą. Z drugiej strony dałoby też większą gwarancję pacjentom, że korzystając z usług naturoterapeuty otrzymają właściwą pomoc. Dlatego niewątpliwie warto jest dążyć do większej wiedzy na temat etyki i do osiągnięcia poprawności etycznej, poprzez studiowanie zasad etycznych i rozważanie konsekwencji ich niezachowywania po to aby być lepszym naturopatą.
Bibliografia
- Kodeks etyki praktyków terapii naturalnych i komplementarnych Szkoły Zen Reiki w Polsce z dnia 3 września 2011 roku po zmianie 1 czerwca 2017 roku, Tarnów 2017
Artykuły i studia
- Profilaktyka i promocja zdrowia informacja o ustanowieniu prawa wykonywania zawodu naturopaty w rzemiośle polskim, Jan M Mackiewicz
Strony internetowe
- https://zenreiki.szkola.pl/kodeks-etyki-praktyka-terapii-naturalnych/
- https://swiatlowmroku.wordpress.com/zasady-etyki/
- https://klaradrajm.wordpress.com/2018/06/01/etyka-w-dzialalnosci-terapeutycznej/
- https://www.collegeofnaturopaths.on.ca/wp-content/uploads/2021/02/Code-of-Ethics.pdf
- https://interviewme.pl/blog/etyka-zawodowa
Inne źródła
- Dz.U.2014.1145, ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania
Autor: J. Tąta (NAT)