Historia TCM, jej źródło, główne szkoły i początki na terenie Europy

Tradycyjna medycyna chińska (skrót: TCM) jest unikalnym i zintegrowanym systemem medycznym z wielowiekową historią, a jej początki sięgają czasów starożytnych. Niezwykle bogata w treść i złożona medycyna chińska nieustannie bada tajniki ludzkiej psychiki, stosuje ziołolecznictwo, masaże, akupunkturę, ćwiczenia fizyczne i specjalne terapie dietetyczne. 

Szczególne miejsce w medycynie chińskiej zajmuje profilaktyka, oraz bardzo wnikliwa i szczegółowa diagnoza.  

Teoria TCM twierdzi, że procesy w ludzkim organizmie są ze sobą połączone i znajdują się w ciągłej interakcji z otoczeniem. Najdrobniejsze objawy dysharmonii pomagają lekarzowi tradycyjnej medycyny chińskiej zlokalizować chorobę, zrozumieć jej powstanie, a znajomość procesów przebiegających w ludzkim organizmie pozwala mu na skuteczne wyleczenie chorego.  

Medycyna chińska opiera się na wielu filozoficznych podstawach, w tym teorii Yin i Yang, Pięciu Elementów, systemów meridianowych w ciele ludzkim, teorii organów i innych. Diagnostyka i leczenie prowadzone są z uwzględnieniem tych pojęć.

TCM nie działa w ramach paradygmatu naukowego, ale niektóre z praktyk dokładają wszelkich starań, aby terapia odbywała się w ramach medycyny opartej na dowodach. 

Tradycyjna medycyna chińska – Wczesne przekazy

Mówi się, że tradycyjna medycyna chińska w najwyższym stopniu tłumaczy charakter Chin. Zanim medycyna zachodnia pojawiła się w Chinach, lokalnej medycyny nie nazywano medycyną chińską.  

Przykładowe nazwy jakimi się wtedy posługiwano to np.: Xinglin, co znaczy “Morelowy Zagajnik”, Huanhu, czyli “wisząca tykwa”, a także Qi-Huang (która odnosi się do Qibo i Huangdi), a każda z tych nazw ma swój unikalny początek. 

Dla przykładu określenie Qi – Huang wywiedziono z księgi, która należy do kanonu TCM i znana jest pod tytułem Wewnętrzny kanon Żółtego Cesarza. Książka ta zawiera fundamenty medycyny chińskiej zapisane w formie rozmowy pomiędzy Żółtym Cesarzem zwanym też Huangdi, a Qibo, dlatego metodę tą nazywamy teraz jako Qi – Huang. Technika ta z biegiem czasu przekształciła się w jeden z fundamentów tradycyjnej medycyny chińskiej.  

Określenie Xinglin bierze początek od powieści o znanym doktorze Don Feng, który żył w okresie Trzech Królestw. Wtajemniczeni wierzą, że posiadający niesamowite umiejętności i wiedzę doktor Don Feng zachował przy życiu wielu ludzi, lecz nikt nigdy go za to nie wynagrodził. Dlatego w dowód uznania wdzięczni pacjenci, którzy wyzdrowieli dzięki niemu postanowili posadzić drzewa morelowe obok jego domostwa.  

Drzewa te pięknie się rozrosły tworząc morelowy zagajnik, który z czasem został uznany za jeden z symboli medycznych.  

Zwrot Huanhu ma źródło w książce pt. Historia dynastii Han. Powieść ta mówi nam o tym, że w dynastii Wshodniej Han żył mężczyzna o imieniu Fei Changfang. Fei Changfang  zobaczył kiedyś na rynku pełnym ludzi starszego mężczyznę. Wystawił na sprzedaż tykwę, która posiadać miała cudowne uzdrawiające zdolności. Pod koniec dnia Fei Changfang spostrzegł, że starzec tykwy nie sprzedał, tylko wskoczył do niej.  

Zdziwiony poprosił starca, aby ten go uczył. Starzec okazał się być tzw. nieśmiertelnym, który zszedł na ziemię.  

Fei Changfang i nieśmiertelny razem studiowali i pogłębiali swoją medyczną wiedzę i praktykę, po czym starzec wrócił do nieba, a Fei Changfang zaczął używać tykwę do swoich medycznych praktyk.  

Od tej pory lekarze praktykujący TCM (obecnie postrzegani na zachodzie jako naturopaci – naturoterapeuci lub lekarze praktykujący niekonwencjonalne metody leczenia i terapii) albo mieli przy sobie tykwę, albo stosowali praktykę wieszania tykw nad wejściem do swoich gabinetów.  

W czasie, gdy panowała dynastia Qing na obszarze Chin zaczęła rozwijać się zachodnia medycyna. Z tego powodu po raz pierwszy ludzie zaczęli posługiwać się nazwami TCM i medycyna zachodnia. Medycynę chińską nazywano też medycyną narodową, lub krajową. 

Powstało tez wtedy dużo specjalnych nazw dla lekarzy, którzy praktykowali tradycyjną medycynę chińską. Zależnie od specjalizacji, którą trudnili się lekarze nazywano ich jangyi, shiyi, albo jiyi itd.  

Na południu, kiedy skończyła się epoka panowania dynastii Song, ludność miejscowa nazywała lekarza langzhong, a na północy mówiono na niego dafu. 

Istnieje legenda z czasów dynastii Song, która przekazuje, że wiódł wtedy życie langzhong, który miał na imię Chen Ya. Stworzył wiele wierszy o tematyce tradycyjnej medycyny chińskiej. Jego wiersze nazywano z tego powodu wierszami ziołowymi. Wiedza medyczna w nich zawarta była tak wielka, że zaczęli z niej korzystać uczniowie i praktycy TCM, a określenie langzhong zaczęto używać w odniesieniu do praktykantów TCM. 

W czasach, gdy panowała dynastia Song zostały wzmocnione i zreformowane praktyki lekarskie, a człowiek, który praktykował medycynę otrzymywał oficjalny tytuł daifu.  

Istnieje kilka innych chińskich metod leczniczych takich jak medycyna mongolska, Miao, czy też tybetańska. Na podstawach medycyny chińskiej rozrosły się również medycyna koreańska, chińska medycyna japońska i inne. 

TCM współcześnie

Dziś Tradycyjna Medycyna Chińska figuruje jako podstawowy system opieki zdrowotnej dla ponad 25% ludności świata i jest najszybciej rozwijającą się formą opieki medycznej w Stanach Zjednoczonych.  

Na Zachodzie Tradycyjna Medycyna Chińska nadal uważana jest za alternatywną, natomiast W Chinach i na Tajwanie TCM jest integralną częścią systemu opieki zdrowotnej. 

Obecnie Chiny nawiązały współpracę i zawarły umowy z ponad 70 państwami. Doprowadzono do skutku ponad 200 projektów dotyczących współpracy z 40 państwami i środowiskami, a oprócz tego ze WHO (Światową Organizacją Zdrowia). 

W roku 2003 WHO zaprojektowała ogólnoświatową strategię rozwoju dla TCM. Koncepcja ta bezapelacyjnie wskazuje, że medycyna chińska, a w szczególności akupunktura cieszą się dużym zainteresowaniem i zaczynają pełnić poważne role w systemie opieki zdrowotnej.  

Podpisano też wiele międzynarodowych umów, które mają za zadanie zacieśnić współpracę pomiędzy szkołami wyższymi, a różnego rodzaju formacjami badawczymi i produkcyjnymi w tematyce medycyny. Przykładowo w Tanzanii utworzono projekt TCM przeciwko AIDS, w Australii powstał projekt dotyczący badań nad chorobami krwi z wykorzystaniem chińskich leków ziołowych, a w Rosji koncept leczenia astmy z pomocą TCM. We Włoszech podjęto inicjatywę, aby zwalczać cukrzycę i nowotwory za pomocą chińskich ziół.  

Projekty te działają na wysokim poziomie i osiągają nadzwyczajne wyniki. 

Niekompletne statystyki podają, że współcześnie w ponad 130 krajach znajduje się ponad 50 tysięcy różnych instytucji TCM w dziedzinie akupunktury, dużo więcej niż 100 tysięcy akupunkturzystów, oraz ponad 20 tysięcy zewidencjonowanych lekarzy medycyny chińskiej.  

W Europie i USA jest niemało akupunkturzystów. W Niemczech, Wielkiej Brytanii i Francji jest ich około 20 tysięcy, a w Stanach Zjednoczonych ponad 10 tysięcy. 

W obecnym czasie chińskie uniwersytety i uczelnie zawierają współpracę z zagranicznymi wspólnikami. Uczelnie te oferują różnego rodzaju kursy przyspieszone, oraz przygotowują do specjalizacji w TCM (akupunktura). Szkolą też personel medyczny.  

Korea i Japonia utworzyła placówki szkolnictwa wyższego opartego na TCM. Uniwersytet Medycyny Chińskiej w Pekinie, oraz Instytut Badań Tradycyjnej Medycyny Chińskiej i Instytut Konfucjusza w Singapurze uruchomiły wspólnie program licencjacki TCM dla dorosłych.  

Podobne kształcenie oferuje Uniwersytet Middlesex w Europie, oraz London College of Traditional Chinese Medicine w Wielkiej Brytanii.  

W Belgii natomiast znajduje się Uniwersytet Li Shizhen, który prowadzi studia licencjackie TCM. 

Obecnie istnieje 38 uczelni medycznych, które oferują kursy akupunktury w Niemczech, a we Francji kursy takie organizuje się na uniwersytetach państwowych. 

W USA zarejestrowano jest 72 uczelnie TCM, uniwersytet w Australii współdziała z Uniwersytetem Medycyny Chińskiej w Nanjing.  

W 2019 roku Tradycyjna Medycyna Chińska została uznana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za skuteczną metodę leczenia i zapobiegania chorobom.

Zakończenie

Tradycyjna Medycyna Chińska niewątpliwie posiada swój nadzwyczajny urok. Filozofia, którą się posługuje, w cudowny sposób odzwierciedla duszę chińskiej kultury. Według TCM człowiek to mikrokosmos połączony z Wszechświatem, a pełnia dzieje się wtedy, gdy we wszystkim jest harmonia i swobodny przepływ energii. Zdrowiem ludzkim kieruje równowaga pomiędzy wszechogarniającą energią psychiczną, materialną i duchową. 

To prostota, która nie odgradza człowieka od jego naturalnego środowiska i nie segreguje na poszczególne organy, lecz wplata go w Uniwersum. Współcześnie wysokorozwinięta technologia i wciąż zmieniająca się nauka w znacznym stopniu przyczyniła się do sposobów w jaki ratowane jest życie ludzkie, lecz jednocześnie można zauważyć zgubny skutek tego postępu w postaci wyniszczania naszej planety, oraz na przykład możliwości zabijania ludzi na wielotysięczną skalę. Wszystko to sprawia, że zakłócony został porządek praw naturalnych. 

Zachód pogubił się dziś w poszanowaniu praw Wszechświata, dlatego zaobserwować możemy postępujące wyprowadzanie z równowagi pradziejowego porządku spraw. 

Współcześnie zatem, ta wspaniała, przepełniona równowagą i harmonią filozofia medycyny chińskiej jest wręcz niezbędna Zachodowi.

 

Bibliografia

• Kowalska Dorscheid A., Najskuteczniejsze terapie Tradycyjnej Medycyny Chińskiej, Białystok 2019 
• Time Marszałek Group , Historia tradycyjnej chińskiej medycyny, Toruń 2020 
• Maoshing Ni, Kanon Medycyny Chińskiej Żółtego Cesarza, Łódź 2012 

 

Autor: Monika Obłój (NAT)