Zima według medycyny chińskiej wiąże się z żywiołem wody. Woda jest symbolem nieskończoności. Element wody wiąże się z umiejętnością płynięcia wraz z nurtem życia oraz zdolnością do akceptacji tego, co ono niesie. Woda charakteryzuje się odwagą, mądrością, siłą woli, prostotą, jasnością oraz wstrzemięźliwością. W negatywnym znaczeniu, woda to lęk przed życiem zagubienie, bojaźliwość, bezradność oraz chłód emocjonalny. Równowaga tego elementu pozwala zachować mądrość, wytrwałe dążenie do celu oraz życie bez lęku. Nadmiar tego elementu skutkuje lekkomyślnością, zagubieniem, oziębłością uczuć, natomiast niedobór to zdecydowanie , strach przed życiem.
Klasyk medycyny wewnętrznej tak opisuje ostatnią porę roku: “Siły zimy stwarzają zimno w Niebiosach i wodę na Ziemi. Tworzą nerki i kości w ciele… uczucie lęku i zdolność do wyrażania jęku”. Zima zamyka cykl pór roku. W tym czasie, aby odpowiednio zharmonizować się z tą porą roku należy położyć nacisk na jakości Yin, co oznacza zwrócenie się do wewnątrz, introspekcję, gromadzenie, skupienie się na swoim wnętrzu, czy receptywność. Kiedy oziębia się powierzchnia ciała działania powinny skupiać się na ogrzaniu wnętrza. Zatem zima to pora odpoczynku, medytacji, duchowości, a także gromadzenia energii fizycznej na czas zimna i chłodu. Jednak nie można zapomnieć o niewielkiej aktywności fizycznej, by utrzymać elastyczność kręgosłupa i stawów.
Przygotowując zimowe pożywienie trzeba postawić na dłuższe gotowanie w niższej temperaturze i mniejszej ilości wody, pieczenie, duszenie, przypiekanie, długie gotowanie oraz okazjonalne smażenie w głębokim tłuszczu. Najlepiej sprawdzą się ciepłe, gęste, zawiesiste zupy, pełne zboża oraz orzechy, które można podprażyć zmieniając ich energię na cieplejszą; suszone pokarmy, małe ciemne fasole oraz wszelkie rośliny strączkowe (przygotowywane z dodatkiem rozgrzewających ziół w celu ułatwienia strawności), wodorosty i przyrządzane na parze zimowe warzywa korzeniowe oraz kapustne, jaja, masło, grzyby oraz miód. To wszystko wzmacnia zimą nerki. Nerki “otwierają się do uszu”, co oznacza, że w tym czasie bardziej wyostrza się zmysł słuchu, co dodatkowo może pobudzać apetyt, kiedy słychać odgłosy dobiegające z kuchni podczas przygotowywania posiłków.
Zimą powinny dominować: słony i gorzki smak, które wspierają ześrodkowujący ruch energii w dół, co idzie w parze ze zdolnością do gromadzenia, czyli ochładzając zewnętrzne warstwy ciała, sprowadza się ciepło do wewnątrz organizmu. Należy szczególnie uważać na spożywanie soli, która w dużej ilości może wywoływać nadmierne stany skórczowe nerek i pęcherza moczowego (narządów Elementu Wody), co poprzez wywołanie zimna i wzmożonego pragnienia wody, może osłabić te narządy a jednocześnie wpłynąć negatywnie na serce. Stosowane zimą gorzkich pokarmów jest niezwykle ważne z punktu widzenia zapewnienia ochrony sercu – umysłowi (cykl kontrolny nerki – serce) Do gorzkich pokarmów zaliczamy: sałatę, endywię, cykorię liściastą, rzepę, seler naciowy, szparagi, górną część korzenia marchwi, żyto, owies, quinoa, amarantus oraz powłoki niektórych roślin, np. skórki owoców cytrusowych. Jeśli chodzi o zioła, to do gorzkich zaliczymy: korzeń łopianu, korzeń cykorii, ziele skrzypu oraz chaparral. Do innych słonych produktów zaliczymy: sos sojowy, miso, proso, jęczmień, sól oraz wszelkie pokarmy, które swój słony smak zawdzięczają soli. Zazwyczaj nadużywa się soli, podczas gdy smak gorzki jest stosowany rzadko. Jednak zimą, wystarczy niewielka ilość goryczy przyjmowana regularnie, by zachować radość w sercu oraz pogłębić wewnętrzne doświadczenia.
Narządami Elementu Wody są nerki oraz pęcherz moczowy, które zarządzają metabolizmem wody i kontrolują układ moczowy. Według fizjologii medycyny chińskiej traktuje się je jako korzeń i podstawa całego organizmu. “Zarządzają” dolną częścią ciała, wraz z narządami rozrodczymi i ich funkcją prokreacyjną. Ich zadaniem jest również dostarczenie energii i ciepła całemu ciału. Można to uzasadnić, chińskiej funkcji nerek przypisuje się także aktywność gruczołu nadnerczy, które to biorą udział w tworzeniu energii, ciepła, seksualności oraz innych cech organizmu. Korzeń organizmu, czyli nerki są podstawą wszelkich jakości Yin i Yang, co oznacza iż Yin nerek wspiera Yin całego ciała i wpływa na nie, z kolei Yang nerek jest podłożem Yang całego organizmu. Nie bez powodu medycyna chińska nerki traktuje jako “pałac Ognia i Wody”. Witalność nerek ocenia się na podstawie specyficznych obszarów organizmu oraz emocji. Do objawów zaburzenia równowagi energetycznej nerek zaliczymy: problemy z kośćmi, a w szczególności z kolanami, dolną częścią pleców oraz zębami; utrata słuchu oraz wszelkie choroby i infekcje uszu; problemy z owłosieniem głowy – wypadanie włosów, przedwczesne siwienie, rozdwojone końcówki; zaburzenia układu moczowego, rozrodczego oraz funkcji seksualnych; spowolnienie umysłowego fizycznego wzrostu i rozwoju oraz przedwczesne starzenie się; nadmierny lęk oraz brak poczucia bezpieczeństwa.
Uczuciem, które przypisuje się Elementowi Wody jest lęk. Zbyt silne uczucie lęku uszkadza nerki. Nadmierny lęk wiąże się z brakiem poczuciem bezpieczeństwa oraz blokadą przed doświadczaniem miłości. Tłumaczy to cykl destrukcji: zestresowane i przemęczone lękiem nerki, czyli Element Wody nie potrafią usunąć nadmiary wody, która tym samym gasi ducha serca (wyrażanie miłości i radości), który jest Elementem Ognia. Odczuwanie radości można odbudować poprzez odbudowanie nerek i tym samym pozbycie się lęku.
Do zaburzeń równowagi nerek dochodzi poprzez występowanie niedoborów. Do najczęstszych syndromów nerek należy m.in. niedobór Yin nerek, który świadcz o tym, iż nerki nie potrafią w sposób prawidłowy dostarczać odpowiedniej ilości płynów organicznych Yin. Wpływa to na stan całego organizmu, a najbardziej na wątrobę, serce oraz płuca. Kiedy w tych narządach brakuje Yin, pobierają go z nerek, tym samym je osłabiając. Yin nerek działa uspokajająco, ochronnie, nawilżająco, wzmacniająco oraz stabilizuje i buduje tkanki. Do objawów Yin nerek należą: zawroty głowy, dzwonienie w uszach, suchość gardła, gorączka, ból dolnej części pleców, osłabienie nóg, mimowolny wypływ nasienia, spontaniczne poty, słaby i szybki puls oraz wyraźnie czerwony język. Do oznak krańcowego niedoboru Yin nerek należą: wycieńczenie i mocno zaczerwieniony język. Do emocjonalnych oznak niedoboru Yin należą: pobudzenie, rozdrażnienie, nerwowość, niepewność i lęk, brak zakorzenienia czy stabilności. Na takiej osobie nie można polegać. Pożywienie, które będzie wzmacniało Yin nerek to: proso, jęczmień, tofu, fasolka szparagowa, czarna fasola, czarna soja, fasolka mung i jej kiełki, fasolka kidney oraz większość rodzajów fasoli, arbuz, melony, czarne jagody, morwy, jagody amerykańskie, jeżyny, zarodki pszenicy, ziemniaki, wodorosty, spirulina, chlorella, nasiona czarnego sezamu, sardynki, małże oraz jaja, wieprzowina i ser (należy uważać z ilością, by nie doprowadzić do nadmiaru gorąca lub zastoju wątroby, który zużywa Yin nerek). Do zalecanych ziół należą: korzeń prawoślazu, spreparowany korzeń remanii, korzeń asparagusa, żel z liści aloesu oraz srebro koloidalne. Należy unikać zbyt wielu rozgrzewających pokarmów tj.: kawa, alkohol, tytoń, cynamon, goździki, imbir i innych ostrych przypraw oraz przejadania się.
Kolejnym syndromem nerek jest nadmiar Yang nerek, który wiąże się z niewydolnością spełnianych przez nerki funkcji ogrzewania, energetyzowania i kontrolowania. Nerkom brakuje Yang, które utożsamia się z ogniem zapalającym ducha i wszelkie procesy życiowe. Syndrom ten charakteryzuje się takimi objawami jak: niechęć do zimna, zimne kończyny blada cera, słabe kolana oraz dolna część pleców, otępienie umysłowe i słabość ducha, brak pożądania, nieregularne miesiączki, bezpłodność, częstomocz, jasny kolor moczu, niezdolność do wydalania moczu, obrzęki, astma, brak siły woli i ukierunkowania oraz powiększony i blady język. Osoba taka jest raczej mało aktywna, niedecyzyjna oraz mało wydajna. W celu dostarczenia nerkom Yang, trzeba popracować nad “ogniem trawiennym”, czyli wzmocnieniem śledziony – trzustki, a tym samym nad poprawą trawienia i wchłaniania składników pokarmowych o naturze Yang, które zasilą nerki. Wzmocnienie Yang nerek jest również istotne z punktu widzenia płuc, gdyż płuca pobierają energię Qi z nerek. Przyprawy i pożywienie, które wzmocni Yang nerek to: goździki, nasiona kozieradki, nasiona kopru włoskiego, nasiona anyżu, czarny pieprz, imbir suszony, kora cynamonu, orzechy włoskie, czarna fasola, rośliny z rodziny cebulowatych (czosnek, cebula, szczypior, por), quinoa, kurczak, jagnięcina, pstrąg i łosoś. Przy niedoborze Yang nerek należy unikać schładzających pokarmów i owoców, surowego pożywienia oraz nadmiaru soli.
Kolejnym przykładem syndromu nerek jest niedobór Qi nerek, który wiąże się z brakiem niewystarczającej ilości energii potrzebnej do kontrolowania wypływu moczu i nasienia. Może być to efektem wady wrodzonej, nadmiernej aktywności seksualnej lub zbyt wczesnego rozpoczęcia jej lub utratą kontroli wraz z wiekiem. Taki syndrom objawia się występowaniem bólu w dolnej części pleców, słabymi kolanami, bladym językiem, słabym pulsem, częstomoczem, nietrzymaniem moczu, niezdolnością do wydalania moczu, kapiący, moczem, mimowolnym wpływem nasienia i innymi problemami z funkcjonowaniem dróg moczowych. Zioła i pożywienia, które są w takim przypadku zalecane to: pietruszka, ziarna pszenicy, słodki ryż, owoce dzikiej róży, muszle ostryg, muszle małży, owoc cytryńca chińskiego, liście malin i jeżyn oraz korzeń sadźca.
Ostatnim syndromem, który chcę omówić jest gorąco – wilgoć w pęcherzu moczowym, czyli infekcje dróg moczowych. Taki stan jest wynikiem połączenia wilgoci w pęcherzu moczowym z gorącem. Objawia się w postaci infekcji dróg moczowych i najczęściej dotyczy kobiet. Gorąco – wilgoć pojawia się również u osób cierpiących na dnę moczanową, zapalenie stawów oraz zakażeniem organizmu czy występowaniem chorób przenoszonych drogą płciową. W celu zapobiegania takim stanom należy pozbyć się wilgoci, która najczęściej wynika z nadmiernego spożycia zakwaszających pokarmów, tj. rafinowanego cukru, nadmiernej ilości mięsa, tłustych pokarmów oraz skrobi. Należy w tym wypadku stosować pożywienie gorzkie ochładzające i zasadotwórcze, które będzie oczyszczać organizm z infekcji (gorąco – wilgoci). Zalecane są zupy na bazie składników: fasolka adzuki seler, marchew, dynia, ziemniaki ze skórką, szparagi, grzyby i inne warzywa, które nie są ogrzewające. Do owoców oraz ziół należą: cytryna, żurawina, borówki, mącznia lekarska, liść mniszk, liść babki zwyczajnej, siemię lniane.
Omawiając nerki, nie można nie wspomnieć jeszcze o kategorii Jing, czyli głębsza esencja. Jest ona odpowiedzialna za żywotność człowieka, jego odporność na choroby oraz długowieczność. Występuje również w mózgu, komórkach jajowych, nasieniu i szpiku kostnym. Jing jest wrodzona, tzn, że człowiek rodzi się z nią i wpływa na jego indywidualną konstytucję, rozwój osobowy. Ilość oraz jakość Jing, którą człowiek otrzymuje zależy od stanu zdrowia i konstytucji jego rodziców. Jing jest bardziej podstawowa niż Qi, krew oraz inne substancje organiczne, a jej zużycie wiąże się ze śmiercią. Jednakże można uzyskać ją z ożywienia. Jej niedobór upośledza wzrost i rozwój człowieka, może nawet prowadzić do wad wrodzonych, opóźnienia w rozwoju fizycznym i umysłowym, powolnego dojrzewania, nieprawidłowych funkcji mózgu, słabości nóg i kości, impotencji oraz wielu innych. Do innych objawów niedoboru Jing należą: utrata zębów, wypadanie włosów, dzwonienie w uszach, słabe i obolałe kolana i dolna część pleców. Do czynników osłabiających Jing należą: zbyt duży stres, lęk, brak poczucia bezpieczeństwa przepracowanie; zbyt duża utrata nasienia u mężczyzn; zbyt wiele porodów u kobiet; trujące substancje występujące w pożywieniu i w wodzie, używki, alkohol, narkotyki, metale ciężkie; nadmiar słodzonego pożywienia; za dużo białka w diecie. Istnieje także ścisły związek między krwią a Jing, dlatego pokarmy czy toniki wzmacniające krew, mogą przyczynić się do odbudowy Jing. Należą do nich: witamina B12, mikroalgi, trawa pszeniczna, wątroba oraz nerki; kokoryczka, migdały, mleko, masło klarowane ghee (odbudują kości i pełnią funkcje spożywczych toników); pokrzywa (zwiększa porost włosów, ilość krwi); mleczko pszczele i pyłek kwiatowy (wzmacniają energię i są stosowane w stanach ogólnego niedoboru); nasiona kanianki chińskiej, spreparowany korzeń remanii, poroże jeleni, skorupa żółwia, kurczaki i małże (silne chińskie toniki Jing dla osób wyniszczonych); fasola oraz pokarmy o ciemnym kolorach, słonym smaku oraz proso, pszenica, czarny sezam, czarna soja, kasztany jadalne, owoce morwy, maliny, truskawki, orzechy włoskie (produkty korzystnie działające na nerki). Toniki odbudowując Jing powinny być dobrane zgodnie z konstytucją danego organizmu: osobom z oznakami gorąca oraz nadmiaru będzie zalecać się toniki o właściwościach schładzających np. mikroalgi czy trawa pszeniczna, osobom z oznakami niedoboru oraz zimna będzie zalecać się produkty tj. mleczko pszczele, masło ghee, wątrobę, nerki, owoce morza. Plan odbudowy Jing musi także obejmować stosowanie praktyk duchowych, które natchną energią i duchem. Mówi się, iż najdoskonalsi mistrzowie duchowi z Indii i Chin wytwarzali sharira, czyli krystaliczne klejnoty w swoich ciałach, które były zagęszczoną Jing. Sharira doprowadza do osiągnięcia zdolności jasnowidzenia. Sharira były odkrywane po śmieci największych mistrzów, a odkrywano je podczas kremacji ciał. Mówi się, iż Budda ał ż 10000 sharira.
Medycyna chińska traktuje nerki wraz z pęcherzem moczowym jako Przemianę Wody, która rządzi gospodarką płynów w całym organizmie. Nerki, które przypisane są zimie, właśnie o tej porze roku uzyskują najwięcej ilości energii uzdrawiającej. Jednak zimno im szkodzi, powodując skurcz, który utrudnia przepływ odpowiedniej ilości krwi, energii oraz płynów. Chińczycy uważają, iż prawa nerka to “Wrota Życia”, która to przechowuje energię Qi oraz seksualną, natomiast lewa nerka odpowiedzialna jest za magazynowanie energii przedurodzeniowej, która determinuje długość życia człowieka. Medycyna chińska wyznaje taką zasadę, według której wszystkie wrodzone zdolności człowieka magazynowe są w nerkach, gdzie czekają na odpowiedni moment, by zaistnieć. Nerki są również wskaźnikiem żywotności organizmu. Jeśli człowiek jest osłabiony, to znak, że brakuje energii w nerkach. Nerki oprócz regulowania uczuć strachu i lęku, które im szkodzą, są również siedliskiej silnej woli, co powoduje, iż ludzie o silnych nerkach z łatwością dążą do wyznaczonego celu, pokonując wszelkie trudności i przeciwności losu. Jeśli nerki są osłabione, słabną kości, uszkadza się słuch, owłosienie (łysina świadczy o zachwianej równowadze wodnej,, rozdwojone końcówki to osłabienie funkcji seksualnych). Nerki, które otrzymują optymalną ilość energii Qi między godziną 17:00 a 19:00. Osłabienie, które wtedy się pojawi świadczy o ich braku równowagi.. To, co negatywnie wpływa na stan naszych nerek, to: tryb życia niezgodny z rytmami natury (praca w nocy czy dalekie podróże z przekraczaniem stref czasowych); zbyt ciężka praca, która nie daje nam przyjemności, częste porody, seksualne nadużycia; wychłodzenie; niewłaściwe odżywianie; wychłodzenie; niewłaściwe odżywianie (produkty o niewłaściwej porze roku, rafinowane i przetworzone produkty, fast foody); zbyt dużą ilość białka zwierzęcego. To, co uzdrowi nasze nerki to: wypijanie dużej ilości wody; włączenie do jadłospisu więcej odmian fasoli; spożywanie pełnowartościowych zbóż, a zwłaszcza jęczmienia, prosa i ryżu oraz glonów morskich; uwzględnienie w diecie winogron, żurawiny, arbuza, borówki amerykańskiej; spożywanie kiszonek; jedzenie lekkich zup.
Nerki są niczym skarbiec, w którym każdy człowiek przechowuje to, co odziedziczył po przodkach. Nerki nie tylko zasilają energią Qi nasz organizm, ale także uzdolnienia muzyczne, artystyczne czy techniczne. Nerki każdemu z nas wyznaczają ścieżkę życia.
Bibliografia
- B. Żak-Cyran, Jedz i żyj zgodnie z porami roku. Kuchnia roślinna według Pięciu Przemian, wyd. Galaktyka, Łódź 2007
- B. Żak – Cyran, Energia życia, energia pożywienia. Praktyczne sposoby wzmocnienia zdrowia, wyd. Galaktyka, Łódź 2008
- P. Pitchford, Odżywianie dla zdrowia. Tradycje wschodnie i nowoczesna wiedza o żywieniu, wyd. Galaktyka, Łódź 2010
Autor: Karolina Głowacz (NAT)
Pogłębiaj swoją wiedzę z przedmiotu tradycyjna medycyna chińska w Szkole Zen Reiki w Polsce. Ucz się na kierunku terapie naturalne i komplementarne – Naturopata i bierz udział w zajęciach dodatkowych – fakultatywnych (wykłady i ćwiczenia) z przedmiotu tradycyjna medycyna chińska (TCM). Rekrutacja do szkoły prowadzona jest w okresie jesiennym i wiosennym. Więcej informacji jak rozpocząć naukę i jak zostać naturopatą o specjalizacji tradycyjna medycyna chińska (TCM) można przeczytać na stronie informacyjnej kierunku terapie naturalne i komplementarne – dyplomowany naturoterapeuta – naturopata (kod zawodu 323009)