Jak pokazują statystyki, starzenie się społeczeństwa stało się faktem. Stopniowo wydłuża się okres życia osób starszych i jednocześnie spada liczba narodzin. Postęp medycyny, nowoczesne metody leczenia i dostęp do lekarstw sprawia, że społeczeństwa wysoko rozwinięte dłużej żyją. W przypadku Polski szacuje się, że po roku 2026 nastąpi duży wzrost liczby osób po 80 roku życia i więcej. Starzejące się społeczeństwo to trudności ekonomiczne dla kraju, ale także wiele wyzwań dla osób starszych. Przechodzenie z okresu dorosłości w okres starości, wiąże się także często ze zmianą ról społecznych. Będzie to przykładowo przejście na emeryturę lub wejście w nową rolę jaką jest bycie dziadkiem czy babcią. Seniorzy muszą się także zmierzyć ze śmiercią współmałżonka czy przyjaciół. Starzenie się to jednak naturalny okres życia, warto więc się przygotować na jego nadejście, aby był to etap jak najbardziej pozytywny.
Według Światowej Organizacji Zdrowia wyróżnia się trzy okresy starości:
- 60 – 74 lata, wczesna starość
- 75 –89 lat, późna starość
- powyżej 90 lat, długowieczność
Podział ten ma charakter umowny i odnosi się jedynie do wieku kalendarzowego, ponieważ określenie poczucia starości jest zjawiskiem bardziej złożonym. Niezwykle istotne jest tutaj kryterium psychiczne, czyli indywidualne podejście do procesu starzenia się. Pod uwagę bierze się również wiek biologiczny, czyli fizyczny stan organizmu, jego wydolność, występowanie chorób i sprawność.
Wraz z wiekiem zmieniają się procesy poznawcze: myślenie, postrzeganie, umiejętność skupienia uwagi, mowa oraz zapamiętywanie. Spowolnieniu ulega czas reakcji na bodźce, czyli refleks. Zmniejsza się wrażliwość zmysłów, pojawiają się problemy ze wzrokiem, słuchem a nawet zapachem. O ile niewielkie osłabienie zmysłów jest zjawiskiem naturalnym, charakterystycznym dla wieku podeszłego to ich nagłe nasilenie, wyraźne pogorszenie się pamięci czy rozumowania może być objawem demencji. W przypadku demencji, problemom funkcji poznawczych towarzyszą także zaburzenia emocjonalne. Wyraźna zmiana dotychczasowego zachowania, brak umiejętności radzenia sobie w nowych sytuacjach. Warto wiedzieć, że na ryzyko pojawienia się demencji, „pracujemy” już w wieku młodszym. Naukowcy udowodnili, że wystąpieniu tej choroby sprzyja:
- Niskie wykształcenie
- Palenie papierosów
- Brak aktywności fizycznej
- Nadciśnienie tętnicze krwi
- Cukrzyca typu 2
- Otyłość
- Izolacja społeczna
Widzimy zatem, że na zmniejszenie ryzyka zachorowania mamy wpływ prowadząc zdrowy tryb życia. Należy zatem przez całe życie dbać o prawidłową masę ciała, wybrać sobie jakąś aktywność fizyczną dostosowaną do naszych możliwości i chęci. Ważne by ruch nie był przymusem a przyjemnością. Najprostszą i dostępną dla każdego, formą ruchu jest codzienne spacerowanie. Gimnastykujmy ciało, ale i umysł, starajmy się przez całe życie uczyć czegoś nowego. Nauka języka, nauka gry na instrumencie czy nawet gra komputerowa pobudzają aktywność komórek mózgowych. Dla naszego mózgu zabójcza jest rutyna, starajmy się, aby codzienne czynności wykonywać nieco inaczej, np., zmienić ich kolejność, wrócić do domu inną drogą niż zwykle. Regularnie badajmy ciśnienie krwi, poziom cukru i cholesterolu. Wysoki poziom HDL (tzw. dobry cholesterol) jest zbawienny dla naszego układu krwionośnego, odpowiedniego przepływu krwi i elastyczności naczyń krwionośnych, także tych znajdujących się w mózgu.
Niebagatelny wpływ na zdrowie naszego mózgu, ma zrównoważona dieta, bogata w przeciwutleniacze, wielonienasycone kwasy tłuszczowe i witaminy z grupy B. W naszym codziennym menu powinny się pojawić następujące produkty:
- Kakao
- Kurkuma
- Orzechy
- Oliwa i inne oleje roślinne tłoczone na zimno
- Ryby i owoce morza
- Warzywa
- Kasze i pieczywo z pełnego przemiału
Osobom, które nie mają przeciwskazań do spożywania alkoholu, zaleca się picie niewielkich ilości czerwonego wina ze względu na obecność w nim silnego antyoksydantu – resweratrolu. W dobrze zbilansowanej diecie należy ograniczyć spożycie czerwonego mięsa a także wyeliminować tłuszcze utwardzane. Tłuszcze utwardzane, czyli tłuszcze trans mają wyjątkowo niekorzystny wpływ na funkcjonowanie układu krwionośnego, funkcjonowanie mózgu i poziom cholesterolu oraz trójglicerydów we krwi. Tłuszcze trans występują w żywności przetworzonej, dlatego należy uważnie czytać etykiety i nie kupować produktów zawierających w składzie „tłuszcze roślinne utwardzone”, „uwodornione”, „hydrolizowane”.
Rok 2000 uważa się za moment powstania nurtu psychologii pozytywnej, w myśl jej zasad pozytywne podejście do problemu starzenia się to: „dodaj więcej życia do lat, a nie tylko więcej lat do życia”. Sedno tej pozytywnej teorii to założenie, że człowiek ma wpływ na to jak przebiega jego starzenie się. Bez względu na pojawiające się trudności, niewątpliwe ograniczenia i problemy. Bez wątpienia taki pozytywny stan łatwiej będzie osiągnąć osobom z natury pogodnym, świadomym, dobrze wykształconym. Wynika z tego, że dobrostan w wieku podeszłym w dużym stopniu zależy od nas samych, naszych działań i przyjętego stylu życia.
Jesieni życia nie powinniśmy się bać, bo jest naturalnym, nieuniknionym etapem życia człowieka. Pozytywne podejście do upływającego czasu i związanych z tym wyzwań będzie miało niebagatelny wpływ na nasze samopoczucie. Poczucie dobrostanu pomimo zachodzących zmian w życiu pozwoli przeżyć starość w najlepszy możliwy sposób. Wiedza jak zadbać o zdrowie i sprawność ciała oraz umysłu to gwarancja spokoju. Bogatsi w życiową mądrość, zdobytą z upływem czasu, możemy sprawić, aby jesień życia okazała się najlepszą jego częścią.
Bibliografia:
- Magazyn „O czym lekarze ci nie powiedzą”, numer 7, lipiec 2017, s. 78-79
- Magazyn „Holistic Health”, numer 1, styczeń-luty 2018, s. 30-35
- Edyta Janus, Aneta Bac, Aleksandra Kulis, Agnieszka Smrokowska – Reichmann, „Terapia zajęciowa w geriatrii”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017, s.11-30.
Autor: K. Jasztal (NAT)