Przyczyny powstawania chorób według tradycyjnej medycyny chińskiej (TCM)

Zdrowie według tradycyjnej medycyny chińskiej (TCM) to stan harmonii pomiędzy yin i yang, a zatem zdolność do przystosowania się organizmu do zmian zewnętrznych. Adaptację tą możemy podzielić na trzy nurty, środowiskową (relacje międzyludzkie), makrokosmiczną (pory roku, klimat, wpływy kosmiczne), oraz osobistą (zmiany fizjologiczne, potrzeby i pragnienia).

Praca ma za zadanie opracowanie źródeł i przyczyn zaburzenia równowagi między yin i yang, co prowadzi do powstawania chorób.

Przyczyny powstawania chorób

Wiedząc, że za powstawaniem chorób stoi zaburzona równowaga między yin i yang, warto spojrzeć na podłoże problemu, jakimi są siły czynnika patogennego (xie qi) i siły energii witalnej konkretnego człowieka (zheng qi). 

Dlatego tak ważne jest zadbanie o witalność, która zależy od zachowania (równowaga dotycząca stanu umysłowego i emocjonalnego), środowiska, konstytucji człowieka i sposobu życia (nawyków, stylu żywienia, aktywności fizycznej i seksualnej). 

Kiedy jednak zaczynamy chorować, należy z uwagą przypatrzyć się i określić przyczynę problemu, miejsce problemu i kondycję (okres przedurodzeniowy, dziecięcy i dorosłość). 

Tradycyjna medycyna chińska wyróżnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny chorób (złe duchy ‘’gui’’, Chen Yan, medyk chiński, ok. 1000 r. n.e.) oraz przyczyny leżące u podłoża niezewnętrznego i niewewnętrznego (między innymi urazy, nieprawidłowy sposób żywienia, brak aktywność ruchowej). 

By mówić o przyczynach jednostek chorobowych warto pamiętać o teorii Pięciu Elementów, czyli bazie na jakiej stoi medycyna chińska, określającą oddziaływanie pomiędzy człowiekiem a naturą. Mowa tu o elementach: Metal, Ogień, Drewno, Woda, Ziemia. 

Do każdego elementu przypisane są dane narządy w organizmie oraz emocje: 

• element Drewna: wytrwałość, opanowanie / złość, gniew, małostkowość, (wątroba i pęcherzyk żółciowy),
• element Ognia: radość, szczodrość, miłość / niecierpliwość, sadyzm, obawy, (serce, osierdzie i jelito cienkie),
• element Ziemi: troska, stabilność, współczucie / zamartwianie się, niepokój, (żołądek, śledziona i trzustka),
• element Metalu: szczerość, sprawiedliwość / żal, smutek, drażliwość, (płuca i jelito grube),
• element Wody: spokój, odwaga, duma, mądrość / strach, lęk, przerażenie, (nerki i pęcherz moczowy). 

Zewnętrzne przyczyny powstawania choroby

Na czynniki zewnętrzne, inaczej nazywane środowiskowymi składają się: 

• Zimno ma naturę yin, co prowadzi do osłabienia aspektu yang. Ten czynnik prowadzi do spowolnienia wszystkich istotnych procesów w ciele człowieka przez osłabienie bądź zablokowanie przepływu qi i krwi, co objawiać się może silnym bólem, który ustępuje po ogrzaniu, oraz wolnym pulsem, bólami stawów, czy brakiem pragnienia. Zaburzeniu poddaje się przede wszystkim yang nerek, 
• Gorąco ma naturę yang i prowadzi do osłabienia yin. Czynnik ten pobudza wszystkie funkcje przez ich przyspieszenie. Atakuje w sytuacji, kiedy przez dłuższy czas jesteśmy wystawieni na jego działanie zewnętrzne, czyli np. wysokie temperatury. Objawowo wyróżnimy przyspieszone tętno, gorączkę, bóle gardła, suchość, czy bóle głowy. Zaburzeniu poddaje się przede wszystkim wątroba i serce oraz cenne płyny i krew, 
• Wiatr podobnie jak w naturze można scharakteryzować gwałtownym, nagłym przebiegiem i zmiennością. Z natury jest yang, ułatwia wniknięcie do organizmu innych czynników chorobotwórczych. Wyjątkowo często będzie atakować górne części ciała (kark, twarz i cała głowa). Można spodziewać się objawów takich jak, przy dolegliwościach przeziębieniowych. Prowadzi do zaburzeń wątroby. 
• Wilgoć ma naturę yin, zaburzając yang. Podobnie jak w przypadku zimna spowalnia wszystkie ważne funkcje w organizmie oraz prowadzi do zastoju. Bardzo często choroby z wilgoci stają się przewlekłe i zaburzają pracę szczególnie śledziony. Atakuję najczęściej dolne części ciała. Objawowo wyróżnić można dolegliwości infekcyjne, bóle, różne wydzieliny z ciała o intensywnym zapachu i barwie, jak np. ropa, czy biegunka, 
• Ogień, ma tendencje nie do ogrzewania jak gorąco, a do spalania szczególnie cennych płynów. różni się od gorąca powodowaniem zmian skórnych i występujących krwawień oraz zakłóceń pracy shen (np. niepokój, bezsenność),
• Suchość mająca natomiast naturę yang atakując nerki i płuca, wnika przez skórę i nos oraz występuję dzięki niedoborowi cennych płynów. Objawowo charakteryzować się będzie bólem głowy, suchym kaszlem, gorączką, czy wzmożonym pragnieniem. 

Wewnętrzne przyczyny powstawania choroby

Z wewnętrznych czynników chorobotwórczych wyróżnimy siedem emocji: 

• Gniew wiąże się z wątrobą, która jest bardzo podatna na emocje. Może dochodzić do zaburzenia przepływu qi w ciele, jak również do zablokowania emocji. Z natury jest yang,
• Radość jest związana z sercem, kiedy jesteśmy radości i zadowoleni harmonizuje yang (jest nią z natury), wei gi i ochrania przed chorobami. W innym przypadku, kiedy występuję za duże podekscytowanie, uszkodzeniu ulega serce i rozproszeniu ulega qi,
• Zamartwianie się jest związane ze śledzioną. Nadmierne martwienie się, nadopiekuńczość, czy ciągłe analizowanie będzie uszkadzać śledzionę, wyczerpując jej qi, oraz uderzając w serce i płuca,
• Żal związany jest z płucami, prowadząc do zastoju qi i krwi w całym organizmie. Jest źródłem zmęczenia, depresji, braku chęci do życia, czy krótkiego oddechu,
• Przygnębienie związane jest z żalem, powodując niedobór yang-qi. Wiąże się z qi płuc i może objawiać się kaszlem, bądź skróconym oddechem, zmęczeniem umysłowym, bezsennością, czy osłabionym apetytem,
• Strach usytuowany jest w nerkach, doprowadzając do niedoboru qi w tym narządzie. Może objawiać się atakami paniki, czy palpitacjami. Dochodzić może również do czasowego niekontrolowanego nietrzymania moczu i stolca.
• Szok wyczerpuje nerki i serce objawiając się bezsennością, szybkim pulsem, białą cerą, czy palpitacjami. Prowadzi do rozproszenia qi. 

Niezewnętrzne i niewewnętrzne przyczyny powstawania choroby

Mowa tutaj o innych czynnikach chorobotwórczych, które dzielimy na: 

• Złą dietę, która prowadzi do niedożywienia, bądź przejadania się. Istotny wpływ będą tu miały nawyki żywieniowe danego człowieka,
• Urazy, takie jak wszelkiej maści kontuzje, złamania, czy rany, które będą powodować zastój qi i krwi w danym miejscu, 
• Pasożyty i drobnoustroje, związane ze sposobem odżywiania. Zła dieta prowadzi do stworzenia gorącej wilgoci i odpowiednich warunków dla opisywanego czynnika, 
• Zmęczenie, wyczerpuje qi śledziony. Odpowiedni balans między odpoczynkiem a aktywnością to klucz do niedoprowadzenia do uruchomienia czynnika zmęczenia, 
• Aktywność seksualna w nadmiarze i niewłaściwa będzie osłabiać organizm. Energia seksualna jest przyporządkowana głównie do qi nerek, 
• Konstytucja, zależna od qi źródłowego wraz z dziedziczoną esencją (jing), esencją (jing) rodziców, energią w czasie ciąży qi przodków matki. Do częstych chorób i słabości należą typy konstytucji – metalu i nerek, 
• Trucizny, promieniowanie, szkodliwe duchy, czynniki jatrogenne, siły telluryczne. 

Podsumowanie

Jeśli zadbamy o profilaktykę, którą według TCM jest właściwy sposób żywienia, prawidłowa aktywność fizyczna i seksualna, unikanie negatywnych zjawisk klimatycznych i złych efektów oddziaływania człowieka na środowisko, powinniśmy cieszyć się zdrowiem. Łącząc wymienione czynniki z dbałością o prawidłowe przeżywanie emocji, postawienie za fundament tych pozytywnych jak np. radość, człowiek będzie mniej narażony na choroby. 

Bibliografia

• Hamid Montakab, Medycyna Chińska w Praktyce, Galaktyka, 2020

 

Autor: Przemysław Stupnowicz (NAT)