Streszczenie
Ziołolecznictwo – najstarsza z metod wspierania zdrowia – powraca dziś jako odpowiedź na przemęczenie, kryzysy psychiczne i wypalenie współczesnego człowieka. Artykuł ten ukazuje, jak współczesna fitoterapia może skutecznie wspomagać równowagę psychiczną, emocjonalną i duchową, oferując alternatywę dla farmakologii opartej na syntetycznych preparatach.
Tekst przybliża historyczne tło wypierania medycyny naturalnej przez przemysł farmaceutyczny i wskazuje na renesans świadomości zdrowotnej, który prowadzi coraz więcej osób ku naturalnym, bezpiecznym środkom. Przedstawiono konkretne zioła i adaptogeny wspomagające w depresji, stanach lękowych, nerwicach, problemach z pamięcią i koncentracją – m.in. dziurawiec, melisę, żeń-szeń, walerianę, miłorząb czy ashwagandhę.
Artykuł opiera się na licznych badaniach naukowych, ale pozostaje wierny idei holistycznego podejścia do człowieka. Pokazuje, że zioła nie tylko wspierają ciało, ale też duszę i umysł – zgodnie z zasadą „Primum non nocere” oraz słowami Hipokratesa: „Lekarz leczy, natura uzdrawia.”
Ziołolecznictwo jest jedną z dziedzin medycyny i farmacji, która skupia się na wykorzystywaniu ziół i roślin w leczeniu. Od pradawnych czasów człowiek sięgał po zioła w celu uspokojenia umysłu i ciała. Niestety wraz z rozwojem przemysłu farmaceutycznego, naturalne preparaty lecznicze zaczęto na masową skalę wypierać tymi chemicznymi. Ogromny wpływ na to wywarła globalna medycyna Rockefellerowska, czyli przejęcie medycyny przez koncerny Rockefellera (korporacje). Obecnie przemysł farmaceutyczny jest jedną najbardziej dochodowych branży.
Od roku 1906 zaczęto monopolizować system nauczania w wyższych szkołach medycznych. Uczelnie posiadające większe fundusze stały się konkurencyjne, gdyż oferowały studentom stypendia. Na skutek tego niedofinansowane uczelnie upadały co spowodowało do drastycznego zmniejszenia liczny uczelni medycznych (w Ameryce z 460 do 60). Na tych uczelniach, które przetrwały wdrożono programy opracowywane przez koncerny Rockefellera, gdzie uczono studentów między innymi jak sprzedać leki syntetyczne, jakie działania marketingowe podjąć.[1]
Medycyna kapitalistyczna rozwineła się bardzo prężnie. Pomino tego, iż zawdzieczamy jej wiele dobrego to jednak w pędzie o pieniądz zaczęła zatracać się etyka lekarzy, farmaceutów, pracowników naukowych, polityków. Rażącym problemem na przykład jest dział psychiatrii , gdzie lekarz psychiatra nie posługuje się żadną metodą psychoterapeutyczną, a analizujac pacjenta opiera się o ICD[2] oraz DSM[3]. Bardzo często określone zaburzenie pacjenta jest przypadkowe. Co idzie za tym pacjent otrzymuje lek, który wcale go nie leczy a nierzadki niszczy jego organizm. [4]
Optymistycznym akcentem jest to, że w przeciągu ostatnich lat ludzie zaczęli stawać się bardziej świadomi swojego zdrowia. Chętniej sięgamy po środki naturalne , tak jak kiedyś robili to nasi przodkowie. Obserwuje się zwiększającą się liczbę specjalistów holistycznych, którzy leczą całościowo : duszę, umysł i ciało. W wiekszości stanów chorobowych mamy do wyboru medycynę naturalną zamiast klasycznej – medycynę, która nie szkodzi. Cytując samego Hipokratesa – „Primum non nocere”[5] , możemy zdecydować co jest dla nas najlepsze.
Współczesny świat niesie za sobą wiele czynników stresowych, ogromną ilość informacji i prze bodźcowanie, z którymi spotykamy się na co dzień. Każdy z nas odczuwa bądź odczuwał napięcie wywołane czynnikami zewnętrznymi, bo to jest nieuniknione. Czujemy się niewystarczający a marketing świetnie nam w tym pomaga. Mamy jednak ogromną wewnętrzną siłę, gdyż mamy wybór. To my decydujemy jak sobie radzić z przytłoczeniem, czy stresem. Bardzo ważną kwestią dla naszego zdrowia jest oraz resiliencja (ang. resilience) – odporność psychiczna.
W powyższejpracy przedstawiono zioła, które pomagają w zapobieganiu kryzysów mentalnych. Przybliżona została profilaktyka w przypadku jednej z najczęściej występując chorób na świecie – depresji. W dalszej części opisano zastosowywanie fitoterapii w nerwicach, stanach lekowe oraz w problemach z pamięcią i koncentracją. Zgłębiona zostanie wiedza o ziołach, adaptogenach z których każde posiada unikalne właściwości terapeutyczne. Ziołolecznictwo daje nam możliwości przejęcia kontroli nad swoim zdrowiem fizycznym, psychicznym i emocjonalnym.
Zioła w leczeniu depresji
Depresja jestem jedną z chorób cywilizacyjnych XXI wieku. Zgodnie z definicją podaną przez World Health Organization za depresję to stan, który objawia się smutkiem, brakiem zainteresowania czymś co do tej pory sprawiało przyjemność, niezdolnością do wykonywania codziennych czynności oraz utrzymuje się przez co najmniej dwa tygodnie.
Przy długotrwałej depresja obserwuje się długotrwałe niedobory pewnych składników pokarmowych co z kolei powoduje zaburzenia w poprawnym funkcjonowaniu systemu neuroprzekaźników, w tym serotoniny.
Serotonina ma wpływ na nasze samopoczucia, a jej wzrost powoduje wyraźne polepszenie nastroju. Jest to niezwykle ważne w przypadku osób ze skłonnościami do depresji.
Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum) jest jednym z ziół, które w ostatnich czasach doceniono ze względu na jego rolę w regulacji nastroju. Dzięki zawartości hyperforyny oraz hyperycyny zioło to zwiększa poziom neuroprzekaźników, w tym serotoniny. Preparaty z dziurawca na poprawę nastroju to m.in Hyperherba
Niemieccy naukowcy przeprowadzili analizy badać klinicznych, które były przeprowadzane od 1983 roku aż do 1994. W jednym z nich porównano działanie dziurawca z farmakologicznymi lekami przeciwdepresyjnymi, takimi jak amitryplytlina oraz imiprapina,. Grupa badawcza liczyła 348 osób cierpiących na depresje, z czego 198 otrzymywało wyciąg z dziurawca, natomiast 159 leki przeciwdepresyjne. Jednoznacznie stwierdzono, ze wyciąg z dziurawca był dużo skuteczniejszy aniżeli leki farmaceutyczne. Co więcej w przypadku stosowania leków zanotowano takie efekty uboczne jak problemy żołądkowe, zawroty głowy, zmęczenie czy zmiany alergiczne skórne, podczas gdy osoby przyjmujące dziurawiec nie wykazały niepożądanych efektów. [6]
Do naturalnych antydepresantów możemy również zaliczyć żeń – szeń. Korzeń żen-szenia przede wszystkim poprawia witalność oraz ma pozytywny wpływ na ogólna kondycję organizmu. Pomaga w walce z depresją spowodowana przemęczeniem oraz wycieńczeniem organizmu, Zawarte z żeń-szeniu ginsenozydy poprawiają sprawność seksualna oraz działają pobudzająco na psychikę.
Badania wykazały, ze stosowanie 200mg żeń-szenia dziennie przez 8 do 16 tygodni przyniosło efekt antydepresyjny oraz poprawę zdrowia psychicznego u grupy testujących. [7]
Melisa lekarska również pomaga w stanach depresyjnych. Zawdzięcza to działanie zawartości w liściach olejku eterycznego. Olejek melisy zawiera między innymi cytral i cytronelal. Zioło to działa rozkurczowo i stosuje się je również przy niestrawnościach połączonych z depresją lub niepokojem.
Zioła w leczeniu nerwic i stanów lękowych
Jednym z najbardziej znanych ziół stosowanych już w starożytnym Rzymie i Grecji w celach relaksacyjnych oraz uspokajających jest kozłek lekarski, zwany także walerianą. Korzenie tego zioła zawierają kwasami i przeciwutleniacze, które pomagają w stanach niepokoju i napięcia nerwowego. Preparaty z kozłka lekarskiego i napary pomagają również w stanach lękowych, w zaburzeniach odżywiania o podłożu nerwowym. Jest to remedium na bezsenność, migrenę i histerie. Obecnie na rynku możemy spotkać takie preparaty jak Neospamina, Kalms, Nervosan czy Tinctura Valerianae. [8]
Lawenda lekarska stosowana jest również w przypadku nerwic oraz stanach pobudzenia nerwowego oraz uspokojenia nerwów. Już rozpylenie olejku lawendowego czy położenie lawendy w saszetce pod poduszką przynosi uczucie spokoju oraz pozwala szybciej zasnąć. . Lawendę możemy spotkać w postaci kropli uspokajających Guttae sedativae lub Nervosolu. Działanie uspokajające lawenda zawdzięcza linalolowi – składnikowi olejkowi, który uruchamia receptory GABA (kwas gamma-aminomasłowy) – neuroprzekaźniki w mózgu działające uspokajająco. Kolejnym składnikiem lawendy pozytywne wpływającym na układ nerwowy jest octan lincelylu. Badania również dowiodły, że olejek lawendowy obniża poziom kortyzolu i poprawia samopoczucie. Już w starożytności lawendę stosowano do kąpieli relaksacyjnych. [9]
Kolejnym ziołem zawierającym linalol jest melisa lekarska. Działa ona relaksująco. Melisa stosowana jest w stanie pobudzenia nerwowego oraz jako środek ułatwiający zasypianie. Olejki eteryczne zawarte w melisie uspokajają kołatanie serca, przyspieszone tętno, ale również redukują stres i nerwy. Wskazane również w łagodzeniu kolki nerwowej. Najczęściej melisę spożywa się w postaci naparów, ale również jako tabletki, syropy czy cukierki ziołowe. Jest składnikiem takich preparatów jak Neurosin, Babofen czy Nervosol.
Serdecznik pospolity stosowany jest w chorobach układu nerwowego. Jest rekomendowany osobom w stanie zwiększonego napięcia nerwowego, stanów lękowych oraz rozdrażnienia. Ziele to ma łagodne działanie uspokajające układ nerwowy i już w średniowieczu używane było w celach uspokajających. Stosowany jest jako napar oraz w postaci tabletek uspokajających.[10]
Arcydzięgiel litwor – europejski żeń-szeń jest składnikiem mieszanek łagodzących niepokój, pozytywnie wpływających na sen oraz wyciszających. Ziele to jest pod ochroną , dlatego może być pozyskiwany jedyne z upraw. Naturalnie występuje w Sudetach i Tatrach. Zioło to pomaga w stanach zwiększonego pobudzenia nerwowego oraz w problemach z zasypianiem. Jako środek uspokajający najlepiej spożyć go w formie wina arcydzięglowego oraz zastosować do kąpieli leczniczych oraz relaksujących.
Zioła / adaptoptogeny wspomagające pamięć i koncentrację
Ginkgo biloba, od dawna czczony w medycynie chińskiej znany również jako miłorząb dwuklapowy to drzewo liściaste, które może osiągać do 40m wysokości. Liście miłorząbu zawierają flawonoidy i terpenoidy, które poprawiają krążenie krwi w mózgu i zięki temu dostarczają tlen oraz inne substancje odżywcze. Ma to wpływ na poprawę pamięci oraz funkcji poznawczych. Suplementy z gingkgo biloba polecane sa osobom u których pogarsza się pamięć, czy funkcje poznawcze. W szczególności polecane dla osób starszych oraz tych chcących polepszyć pamięć i koncentracje. Należy też dodać, ze miłorząb dwuklapowy ma właściwości przeciwutleniające, które chronią nasz mózg przed wolnymi rodniakmi. Znane preparaty z liści miłorzębu to np.: Ginkofar, Memory Formula, Bilobil, Tebokan. [11]
Answaganda – żeń-szeń indyjski lub witania ospała jest fundamentalnym elementem ajuwerdy. Ten wspaniały adaptogen oprócz wsparcia organizmu w stanach napięcia psychicznego działa również wspomagająco na procesy zapamiętywania. Wskazany do stosowania w momentach fizycznego i umysłowego, w stanach wyczerpania, zmęczenia oraz zmniejszonej koncentracji. [12]
Badanie przeprowadzone na 50 osobach wykazało, że spożywanie 600 mg ekstraktu z Ashwagandhy dziennie przez okres 2 miesięcy doprowadziło do znacznej poprawy następujących parametrów w porównaniu z przyjmowaniem placebo: uwaga, pamięć, szybkość przetwarzania informacji. Zauważono, że związki zawarte w tym adaptogenia działają przeciwutleniająco w mózgu, a więc mają wpływ na funkcje poznawcze. [13]
Gotu Kola jest adaptogenem, który w szczególności polecany jest osobom pracującym umysłowo oraz zestresowanym. Badania naukowe pokazały, że gotu kola wspomaga funkcje poznawcze oraz poprawia pamięć. Badanie z 2012 roku na myszach wykazało, że preparat z gotu kola miał pozytywny wpływ na zaburzenia behawioralne u myszy z Alzheimerem. Co więcej preparat ten miał umiarkowany wpływ na ochronne komórek przed tworzeniem się blaszki, która związana jest z Alzheimerem. [14]
Wspomniana już wcześniej melisa lekarska również ma pozytywny wpływ na funkcje poznawcze. W badaniu z 2003 roku brało udział 42 pacjentów chorych na Alzheimera. Przyjmowali oni ekstrakt z melisy albo placebo przez okres 16 tygodni. Badanie to wskazało, u pacjentów którzy otrzymywali melisę stwierdzono lepszą poprawę funkcji poznawczych w stosunku do tych pacjentów którym podawano placebo. Badanie to zostało opublikowane Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry.[15]
ZAKOŃCZENIE
W powyższej pracy opisano zioła, adatoptogeny które pomagają w zapobieganiu kryzysów mentalnych. Wykazano, opierając się na przeprowadzonych badaniach naukowych, ze natura może leczyć nie tylko choroby fizyczne ale również problemy umysłowe. Ziołolecznictwo pomaga nam od wieków. Już w Starożytności wychwalano lawendę czy walerianę. Im bardziej zagłębiamy się w fitoterapię tym bardziej dostrzegamy jej skuteczność oraz fakt, że powrót do natury pomoże nam w zdrowiu psychicznym, fizycznym i emocjonalnym.
Przy obecnym stylu życia, prze bodźcowaniu, ryzyku stresu oksydacyjnego, który wyzwala wolne rodniki , ważne jest aby zadbać o swoje zdrowe. Rynek oferuje szeroki wachlarz preparatów ziołowych wspomagających nasz umysł i ciało, od suszonych ziół i relaksacyjnych kąpieli do ekstraktów roślinnych. Aby spuentować tą pracę nie sposób nie zacytować kolejny raz Hipokratesa – ojca medycyny , który powiedział „Lekarz leczy, natura uzdrawia.”
Autor: Magdalena Myrt
BIBLIOGRAFIA
Książki
- Jaśkowski J. , ABC Medycyny, 100-Lecie Hochsztaplerów, Tom 5B/5, Gdańsk 2022
- Janas D., Ustawienia Systemowe Berta Hellingera, Przełom w psychoterapii i wiedzy o człowieku, wyd. Virgo
- Senderski M, Prawie Wszystko o ziołach i ziołolecznictwie, Podkowa Leśna 2017
- Sinclair B., Rośliny o właściwościach leczniczych, Book Reader, Dumbraveni 2024
- Sinclair B.,Uzdrawiający sekret natury, Book Reader, Dumbraveni 2024
Artykuły i studia
- Gałuszko M., Cubała W.J., Rola dziurawca w leczeniu depresji, „Psychiatria” 2005, tom.2nr.2 93-96
Strony internetowe
[1] Jaśkowski J. , ABC Medycyny, 100-Lecie Hochsztaplerów, Tom 5B/5, Gdańsk 2022, s. 45-48
[2] *ICD – Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych
[3] *DSM – klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego
[4] Janas D., Ustawienia Systemowe Berta Hellingera, Przełom w psychoterapii i wiedzy o człowieku, wyd. Virgo , s.201-202
[5] z łac. „po pierwsze nie szkodzić”)
[6] Gałuszko M., Cubała W.J., Rola dziurawca w leczeniu depresji, „Psychiatria”, tom.2nr.2 93-96
[7] https://neuroexpert.org/suplementy/zen-szen/
[8] Senderski M, Prawie Wszystko o ziołach i ziołolecznictwie, Podkowa Leśna 2017, s 358-361
[9] Sinclair B., Rośliny o właściwościach leczniczych, Book Reader, Dumbraveni 2024, s 35-39
[10] Senderski M, Prawie Wszystko o ziołach i ziołolecznictwie, Podkowa Leśna 2017, s 178-180
[11] Sinclair B., Rośliny o właściwościach leczniczych, Book Reader, Dumbraveni 2024, s 54-56
[12] Sinclair B.,Uzdrawiający sekret natury, Book Reader, Dumbraveni 2024, s 38-41
[13] https://www.healthline.com/nutrition/ashwagandha#thinking-and-memory
[14] https://www.healthline.com/health/gotu-kola-benefits
[15] https://www.verywellmind.com/best-herbs-and-spices-for-brain-health-4047818