Esencje kwiatowe dr Bacha

Metoda

Metoda doktora Bacha bazuje na 38 remediach (37 esencjach wytworzonych z dzikich kwiatów, drzew i krzewów, a także wodzie źródlanej), z których każda odpowiada na konkretną negatywną emocję, sklasyfikowane według siedmiu ogólnych przyczyn psychologicznych chorób.

Doktor Bach głosił, że „choroba nigdy nie zostanie wyleczona ani wyeliminowana za pomocą metod materialnych, z tej prostej przyczyny, że jej źródło nie jest materialne. To, co nazywamy chorobą, jest efektem długotrwałych, głębokich procesów. Nawet jeśli leczenie materialne zdaje się być skuteczne, jest tylko tymczasową ulgą, jeśli nie zostanie usunięta przyczyna choroby”.

„…choroba pojawia się, aby skłonić nas do zaniechania błędnych zachowań. Jest to najbardziej skuteczna metoda przywrócenia harmonii między duszą a osobowością…”

Doktor zauważył, że nie u wszystkich pacjentów ta sama metoda leczenia działa na określoną chorobę; ludzie reagowali różnie, a to, co wyleczyło jednych, nie miało wpływu na innych. Zauważył również, że pacjenci o podobnej osobowości lub temperamencie często reagują podobnie na te same lekarstwa, podczas gdy inni, mimo cierpienia na tę samą chorobę, potrzebują odmiennego leczenia.

Odkrył, że osobowość pacjenta odgrywa większą rolę w leczeniu choroby niż stan fizyczny. Niezależnie od choroby, leczony powinien być stan emocjonalny, a nie samo ciało.

Dla doktora Bacha osobowość pacjenta była kluczowym kryterium w doborze odpowiedniego leczenia; koncentrował się na sposobie życia pacjenta, jego emocjach, uczuciach.

Doktor, oprócz dokładnych obserwacji pacjentów, skoncentrował się także na badaniu specyfiki roślin, próbując odnieść je do stanów ludzkich, uznając człowieka za nieodłączną część ekosystemu blisko związaną z roślinnością, co dało początek nowemu nurtowi terapeutycznemu opartemu na esencjach kwiatowych.

Dobór esencji

Jest kilka metod doboru esencji. Początkowo, dr Bach dobierał je, opierając się na wywiadzie oraz obserwacji zachowań niewerbalnych pacjenta. Obecnie, dostępnych jest więcej technik. Opracowane zostały szczegółowe formularze, które opisują różne stany emocjonalne, umożliwiając na tej podstawie wybór odpowiedniej esencji lub esencji (do maksymalnie siedmiu, choć zaleca się minimalizowanie ich liczby). Istnieje również możliwość wyboru esencji za pomocą repetytorium. Metoda radiestezyjna sprawdza się zwłaszcza u osób nieprzytomnych, mających trudności z wyrażaniem się, dzieci oraz zwierząt, dostępne są nawet gotowe diagramy radiestezyjne. Dietmar Kramer, kontynuując koncepcję esencji, opracował mapy ciała – gotowe plansze z zaznaczonymi strefami oddziaływania konkretnych esencji. Wprowadzono także karty intuicyjne, ułatwiające dobór esencji.

Przygotowanie esencji

Esencje dr Bacha są tworzone według ścisłych zasad. Surowiec musi być wysokiej jakości, kwiaty – nienaruszone i symetryczne, pochodzące z czystych, niezanieczyszczonych terenów. Przy zbiorach używa się nożyczek, aby uniknąć bezpośredniego kontaktu z osobą zbierającą, co ma na celu zapobieganie transferowi obcej energii do mieszanki. Odcinane kwiaty trafiają bezpośrednio do misy wypełnionej wysokiej jakości wodą źródlaną. Następnie mieszanka jest wystawiana na działanie promieni słonecznych, przy czym ważne jest, aby proces nasłonecznienia był nieprzerwany. Nawet krótkotrwałe zachmurzenie wymaga powtórzenia całego procesu. Misa z surowcem powinna być umieszczona blisko rośliny-matki przez około 4 godziny.

Substancja z przeniesioną informacją kwiatową jest stabilizowana 40% alkoholem. Esencje są przechowywane wyłącznie w ciemnych, szklanych buteleczkach.

Pierwsze trzy esencje zostały stworzone zgodnie z tradycyjnymi metodami homeopatycznymi, a następnie, po wynalezieniu metody słonecznej, cała pierwsza grupa 19 esencji została przygotowana ponownie tą metodą. Kolejne 19 esencji przygotowano metodą podgrzewania, ponieważ dla roślin kwitnących wczesną wiosną, ze względu na klimat Anglii, nie można było zastosować metody słonecznej. Surowiec roślinny z wodą źródlaną poddawany był obróbce termicznej poprzez gotowanie.

12 uzdrowicieli

Obserwując pacjentów dr Bach wyróżnił 12 archetypowych wzorców zachowania u człowieka, następnie przeszukiwał tereny naturalne by odnaleźć lekarstwo.
Wśród 12 uzdrowicieli znajdują się:

• Esencja nr 1 – Rzepik Agrimonia eupatoria, wspiera osoby tkwiące w wewnętrznej dysharmonii, niezgodności, ukrywające wewnętrzne emocje pod “maską” – pozwala otworzyć się, osiągnąć spójność, być uczciwym w stosunku do swoich emocji, sztucznie ich nie tłumić.
• Esencja nr 26 – Róża skalna Helianthemum nummularium – w przypadkach, gdy pojawia się przerażenie i panika, przytłaczający, paraliżujący strach – pozwala osiągnąć poczucie bezpieczeństwa, spokój.
• Esencja nr 5 – Cerato Ceratostigma willmottiana – gdy pojawia się brak zaufania do własnych decyzji, ciągle proszenie innych o potwierdzenie, zwątpienie w siebie, niepewność, brak zdecydowania – pomaga odzyskać wiarę w siebie, przywraca kontakt z intuicją.  
• Esencja nr 28 – Czerwiec jednoroczny Scleranthus annuus – pomocny, gdy osoba doświadcza rozproszenie uwagi, braku koncentracji, ma trudność z wyborem, rozstrzyganiem – wspiera decyzyjność, stabilność, bycie konsekwentnym.
• Esencja nr 12 – Goryczka Gentiana amarella – wspiera osoby, które mają w sobie pesymizm, nadmierny sceptycyzm, rozczarowanie i zniechęcenie – przywraca wiarę we własne siły, nadzieję, optymizm.
• Esencja nr 9 – Powojnik Clematis vitalba – na oderwanie, niechęć do życia powodującą ucieczkę w nadmierne marzycielstwo – ugruntowuje, umożliwia łatwiejsze skupienie, uważność, przywraca radość życia.
• Esencja nr 18 – Niecierpek pospolity Impatiens glandulifera – na niecierpliwość, drażliwość w stosunku do innych, frustracja – pomaga osiągnąć tolerancje, łagodność, cierpliwość, rozluźnia i uwalnia od poczucia pośpiechu.
• Esencja nr 34 – Okrężnica Bagienna Hottonia Palustris – wskazania to introwertyzm, nadmierna duma, wyniosłość, zdystansowanie, skłonność do izolacji – wspiera połączenie z innymi, swobodę i poprawia komunikację, rozluznia i pomaga w otwarciu się na innych.
• Esencja nr 20 – Kroplik Mimulus guttatus – na strach przed konkretnymi zdarzeniami, osobami, nieśmiałość, fobie – przynosi odwagę i poczucie bezpieczeństwa.
• Esencja nr 4 – Tysiącznik Centaury Centaurium umbellatum – gdy osobę cechuje brak asertywności, nadmierna usłużność lub uległość – wspiera wewnętrzną siłę i asertywność.
• Esencja nr 8 – Cykoria Cichorium intybus – gdy dolega niedowartościowanie, warunkowe postępowanie, warunkowa, zaborcza miłość, nadopiekuńczość z oczekiwaniem na wdzięczność, uznanie lub miłość w zamian – otwiera na bezinteresowną, bezwarunkową miłość, pozwala czuć się docenianym bez potwierdzenia z zewnątrz.
• Esencha nr 31 – Werbena Verbena officinalis – nadmierna, wypalająca ekscytacja, pogoń za wzniosłym celem (często dla ogółu), nadaktywność, ADHD – przynosi odprężenie, uspokaja, pozwala się rozluźnić, zachować dystans, wysłuchać również innych.

7 pomocników

Dr Bach w roku 1933, po odnalezieniu 12 esencji z grupy „uzdrowicieli” odkrył kolejne 7 esencji, które umieścił w grupie „pomocników”. Dotyczyły one bardziej uporczywych stanów umysłu, dla osób chorujących chronicznie i rezygnujących z nadziei. W grupie tej znalazły się:

• Esencja nr 27 – Woda źródlana Aqua petra – pomocna, gdy wkrada się nadmiernie surowa samodyscyplina, sztywność poglądów, skłonność do perfekcjonizmu – pomaga osiągnąć elastyczność działania i myślenia, przepływ.
• Esencja nr 23 – Oliwka Olea europaea – gdy mamy do czynienia z brakiem sił, wyczerpaniem fizycznym i psychicznym w wyniku przepracowania, przeciążeniem, w okresie rekonwalescencji – przywraca witalność, wzmacnia na wszystkich poziomach, przywraca chęć i radość życia.
• Esencja nr 22 – Dąb szypułkowy Quercus robur – na pracoholizm, nadobowiązkowość, pracę ponad siły pomimo wyczerpania i braku odpoczynku – uświadamia i przywraca zdolność odpoczynku, pomaga dostrzegać potrzeby ciała i zaakceptować jego naturalne ograniczenia.
• Esencja nr 13 – Kolcolist Ulex europaeus – gdy występuje utrata nadziei, rezygnacja, frustracja, rozpacz, w przypadku chorób “nieuleczalnych”, osoba poddaje się i przestaje walczyć – działa wspierająco, odnawia wiarę i nadzieję, przynosi optymizm, siłę wewnętrzną, wytrwałość, pozwala się zdystansować i zobaczyć problem z innej, szerszej perspektywy.
• Esencja nr 36 – Stokłosa gałęzista (Dziki owies) Bromus ramosus – gdy występuje życiowe niespełnienie, powierzchowne działanie, brak celu, niepewność kierunku życiowego – pomaga osiągnąć zadowolenie i sens życia – ułatwia wgląd do wnętrza siebie, podjęcie decyzji, nadanie życiowego kierunku, wspiera po kryzysie.
• Esencja nr 14 – Wrzos pospolity Calluna vulgaris – gdy osobę cechuje nadmierna koncentracja na sobie, ofensywność w kontakcie z innymi, narcyzm – wspiera empatię, wyrozumiałość, opanowanie emocji w kontakcie z innymi i komunikację ogólnie, zainteresowanie potrzebami innych.  
• Esencja nr 32 – Winorośl właściwa Vitis vinifera – w przypadku apodyktyczności, bezwzględność, nadmiernego uporu, fałszywego poczucia nieomylności, braku elastyczności – by uruchomić szacunek i współczucie w stosunku do innych, otwartość i tolerancję.

7 grup esencji

Esencje dopasowywane są z uwzględnieniem głównych emocji, które towarzyszą danej osobie w danym momencie. Zgodnie z tym podziałem wyróżnił 7 grup odpowiednio do typów osobowości:

• Grupa l: lęk.
• Grupa II: niezdecydowanie.
• Grupa lll: zobojętnienie.
• Grupa lV: samotność.
• Grupa V: nadwrażliwość.
• Grupa Vl: rozpacz, rezygnacja.
• Grupa Vll: nadopiekuńczość.

I grupa esencji dr Bacha

W grupie I znajduje się 5 esencji kwiatowych na określone stany ze spektrum lękowego i na tej grupie chciałam się w mojej pracy skupić.

• Esencja nr 2 – Topola osika Populus tremula. Lęk „osiki” jest niesprecyzowany (warto skojarzyć powiedzenie o kimś zalęknionym, że drży jak “osikowy liść”) jej nadwrażliwość utrudnia odgrodzenie się i zdystansowanie do świata, miewa nieuzasadnione, niezdefiniowane lęki trudne do określenia, przeżywa dyskomfort i zdenerwowanie w jakichś konkretnych miejscach bądź okolicznościach. Bywa zazwyczaj nerwowa i napięta, nie mówi o swoich potrzebach, podatna na zastraszanie. Lęk może się przejawiać fizycznie w postaci gęsiej skórki, pocenia się, drżenia lub zesztywnienia. Lęku doświadczają często dzieci mające koszmary senne, pojawia się w stanach po trudnych doświadczeniach, traumach, u osób uzależnionych od alkoholu, narkotyków. Może przejawiać się jako lęk przed przyszłością i przekonanie, że “coś” niedobrego może się wydarzyć. Esencja dodaje odwagi, spokoju i poczucia bezpieczeństwa. Pomaga uświadomić osobie wrażliwej, że poczucie zagrożenia wynika z jej delikatnej struktury psychicznej i obiektywnie nie istnieje.
• Esencja nr 6 – Śliwa wiśniowa Prunus cerasifera – osoba boi się własnych emocji, tego, że kiedy dochodzi do ich rozładowania to może wydarzyć się to w sposób niekontrolowany i przynieść nieprzewidywalne efekty. W ekstremalnych sytuacjach, na krawędzi obłędu i rozpaczy, osoba taka boi się, że zrobi coś niedobrego i nieobliczalnego. Esencja pomocna dzieciom z moczeniem nocnym, osobom niekontrolowanie impulsywnym, histerycznym, sfrustrowanym tym, że nie potrafią sobie radzić z problemami życia codziennego, mającym myśli samobójcze. Esencja pomaga się wyciszyć, działa harmonizująco, uspokaja, przynosi akceptację przeżywania silnych emocji, niweluje lęk przed utratą kontroli. Pomaga zaakceptować i przestać ukrywać własne uczucia. Umożliwia odzyskanie opanowania i jasność umysłu.
• Esencja nr 20 – Kroplik Mimulus guttatus – głównym obszarem zastosowania są skonkretyzowane lęki, strach, który można konkretnie określić dotyczący specyficznych sytuacji, osób, instytucji, itp. na przykład szczekającego psa, dentysty, krytyki, konkretnej choroby lub śmierci.Kroplik zaleca się osobom nieśmiałym, zawstydzonym, lękliwym, obciążonym stresem i przebodźcowanym. Doświadczającym fobii. Często zdarza się, że osoba taka nie rozmawia o tych lękach i obawach z innymi.Esencja ta pomaga otworzyć się na świat z zaufaniem i realistycznie spojrzeć na własne lęki. Dodaje odwagi, męstwa, pewności siebie, osobom nieśmiałym ułatwia kontakt z innymi, pozwala też nabrać innej perspektywy co sprzyja zaakceptowaniu własnej wrażliwości i pozwoleniu sobie na wycofanie z niektórych sytuacji.
• Esencja nr 25 – Kasztanowiec czerwony Aesculus carnea – nadmiernie lęka się o bliskich. charakterystyczną cechą jest nadmierna kontrola i nadopiekuńczość i jest to działanie bezwarunkowe. Osoba o naturze kasztanowca czerwonego to na przykład matka, która nie oczekując nic w zamian martwi się na zapas o swojego syna, traktuje go jak dziecko pomimo tego, że jest już dorosłym człowiekiem. Wynika to z wewnętrznego strachu, że coś niedobrego może się mu zdarzyć. Taka osoba nadmiernie kontroluje szczególnie swoich bliskich, bywa przytłaczająca dla nich, zamęcza wieczną troską i nadopiekuńczością. Troskę kieruje wyłącznie na innych, nigdy na siebie, ma trudności zaakceptować, że inni mają prawo do dokonywania własnego wyboru i decydowaniu o swoim losie.  Esencja pomaga zrozumieć ze miłość nie powinna być osaczająca, pomaga zaakceptować prawo innych do wolności, do podejmowania ich własnych decyzji. Pomocna może być również dla osób, które pracują dla społeczności i czyjeś dobro stawiają ponad swoje własne, w osiągniecie zdrowej równowagi pomiędzy dawaniem i otrzymywaniem.
• Esencja nr 26 – Posłonek (Róża skalna) Helianthemum nummularium. Energia uzdrawiającą tego kwiatu skierowana jest na ekstremalne emocje, panikę, histerię, panikę, znieruchomienie/zamrożenie spowodowane strachem, głęboki niepokój i może dotyczyć to czegoś co już się wydarzyło, wydarza albo ma nastąpić w przyszłości.
  “Posłonek” miewa koszmary nocne, skłonności do uciekania w nałogi, brak odwagi/zdolności do działania i koszmary senne.  Esencja uspokaja w sytuacjach, kiedy jest się pod wpływem nagłych zdarzeń (katastrof, wypadków) i pozwala przywrócić jasność myślenia w bardzo trudnych okolicznościach. Ukoi nerwy w sytuacji kryzysowej. Pomocny w leczeniu fobii i uzależnień. Może być użyty przed ekstremalnie trudną sytuacją typu rozprawa sądowa, operacja w szpitalu, aby zapobiec i złagodzić skutki takiego przeżycia.

Adekwatnie do tego jakiego rodzaju lęk występuje u danej osoby, jakie są szczegółowe emocje, taka esencja powinna zostać zalecona/użyta.

Rescue Remedy (krople pierwszej pomocy)

Każda z esencji kwiatowych dr Bacha zasługuje na uwagę, ja natomiast chciałabym zwrócić dodatkowo uwagę na gotową mieszankę dr. Bacha o nazwie Rescue Remedy. Jest to niezwykle skuteczne remedium na nagły, silny stres lub traumę. Mieszanka składa się z 5 składników pochodzących z 4 grup (aż dwie esencje z grupy I „lęk”).

• Esencja nr 26 – Posłonek Helanthemum nummularium, grupa I – wskazany na nagłe nieszczęśliwe wydarzenie, wypadek, katastrofę (esencja opisana powyżej w grupie I).
• Esencja nr 6 – Śliwa wiśniowa Prunus cerasifera – grupa I, niepewność, strach przed utrata kontroli (opisana powyżej w grupie I).
• Esencja nr 9 – Powojnik pnący Clematis vitalba – grupa III, główny obszar zastosowania to zobojętnienie, brak ugruntowania i odrealnienie. Osoby „typu powojnik są zniechęcone do życia, niezadowolone z niego, bierne, obojętne i nieobecne, nie troszczą się o samych siebie, izolują się od innych, trudno do nich dotrzeć, bywa, że są to osoby, które mają problem ze wzrokiem lub słuchem. Kiedy zachorują nie zależy im zbytnio na wyzdrowieniu, sprawiają wrażenie mających jakby wewnętrzną tęsknotę za śmiercią lub za kimś kto już odszedł. Uciekają w świat fantazji, marzeń sennych. Roztargnieni, apatyczni, mający trudności z pamięcią i koncentracją. Esencja pomaga w powrócić do życia, aktywności, w realizacji celów, być zaangażowanym w działanie. Skuteczna w leczeniu uzależnień.
• Esencja nr 18 – Niecierpek Impatiens noli-tangere – grupa IV. Pomocny dla osób zbyt energicznych, często poirytowanych, zniecierpliwionych i rozdrażnionych. Pojawia się u nich brak rozwagi przez porywczość, impulsywność. Brak tolerancji dla osób wolniejszych od nich jest często występujący. Osoba typu ‘Niecierpek” bywa wybuchowa, drażni ją brak kontroli, odczuwa potrzebę szybkiego i sprawnego radzenia sobie ze wszystkim. Brakuje jej tolerancji, woli często pracę wykonać sama niż w grupie by nie być sfrustrowaną przez innych. Nazwa niecierpka nawiązuje do łacińskiego biblijnego zwrotu “noli me tangere”, co oznacza „nie dotykaj mnie” – jego owoce, gdy dojrzeją, gwałtownie pękają przy najmniejszym dotknięciu. Bywa, że “Niecierpek” doświadcza zaburzeń hormonalnych. Esencja ta nadaje się doskonale by zwolnić, nabrać zrozumienia, tolerancji dla innych, empatii, cierpliwości i wyrozumiałości.
• Esencja nr 29 – Śniadek baldaszkowaty Ornithogalum umbellatum – grupa VI – szok, wstrząs (psychiczny i fizyczny), trauma. Pomaga wrócić do normalnego życia, wyjść z odrętwienia, paraliżu emocjonalnego i otworzyć się na terapię. Esencja pomaga przepracować ekstremalnie trudne doświadczenie, nawet jeżeli wydarzyło się w dalekiej przeszłości – ułatwia wtedy konfrontacje z traumą.

Rescue Remedy dostępne jest również w wersji na noc, mieszanka oprócz powyższych składników zestawu na dzień, wzbogacona jest o jeszcze jeden składnik:Esencję nr 35 – Kasztanowiec biały Aesculus carnea – grupa III. Jest ona polecana w przypadku natrętnych, powracających myśli, które przeszkadzają przykładowo w pracy, nauce, albo uniemożliwiają sen. Osoba nie potrafi podjąć decyzji, ponieważ myśli jej krążą nerwowo wokół przedmiotu problemu. Esencja ta pomaga konstruktywnie podjąć działanie bądź decyzje, ukierunkowuje na rozwiązanie problemu lub trudności, stabilizuje i ułatwia koncentrację. 

Zestaw esencji Rescue Remedy działa natychmiastowo i jest niezwykle skuteczna. Dobrane w bardzo przemyślany sposób składniki tworzą kompozycje idealną na silny, niespodziewany stres, szok.  Wypadek, trauma, zawał, utrata przytomności – w trakcie oczekiwania na ambulans (nie doustnie: przez zwilżenie ust albo na miejsca za uchem lub przegubu dłoni, tam, gdzie bada się puls). Zastosowana przy utracie przytomności lub omdlenia przywraca kontakt z otoczeniem. 

Mieszanka może być również zastosowana profilaktyczne na przykład przed stresującym egzaminem i w innych związanych z silnym, nagłym przeżywaniem emocji wydarzeniem (narodziny dziecka, pogrzeb, szpital, rozwód i inne silne przeżycia) pomaga przez nie przejść łagodnie i bez traumy.

Oryginalna receptura Rescue Remedy występuje w postaci kropli, ale jest dostępna również w formie sprayu w wersji wodno-alkoholowego roztworu (27%) i bez alkoholu jako roztwór wodno-glicerynowy.  

Doktor chcąc udostępnić swoje esencje szerszej publiczności, w latach trzydziestych XX wieku zwrócił się o pomoc do apteki homeopatycznej Nelsons w Duke St w Londynie.  Pod jego przewodnictwem zaczęli wytwarzać i sprzedawać esencje, które im dostarczał. W 1990 roku ta relacja została sformalizowana i od tego czasu Nelsons (spółka-matka Nelsons Homeopatic Pharmacy) jest odpowiedzialna za butelkowanie i dystrybucję Rescue Remedy.

Obecnie firma Nelsons co roku produkuje na Wimbledonie, w Londynie, miliony butelek z recepturą RESCUE REMEDY i sprzedaje je na całym świecie.Na rynku pojawiły się inne wersje Rescue Remedy z dodatkami (B5, B12, cynku i magnezu), granulek, pastylek musujących do rozpuszczania, kapsułek żelatynowych, żelek wegańskich, pastylek do ssania, dropsów o różnych smakach, kremu do stosowania zewnętrznego, mgiełek w spray’u dla zwierząt. Niestety te nowe formuły, często pełne są substancji pomocniczych i słodzików, dlatego moim zdaniem warto skupić się na pierwotnej, oryginalnej recepturze według dr Bacha.

Zakończenie

W tej pracy zdecydowałam się skupić na grupie dedykowanej emocjom związanym z lękiem, strachem. W obecnych czasach (a zwłaszcza w ciągu kilku ostatnich) ten rodzaj emocji, niestety, często występuje wśród społeczeństwa wymuszany silnymi czynnikami zewnętrznymi. Esencje dr Bacha to bezbłędne narzędzie do harmonizacji emocji ze spektrum lękowego a oryginalna mieszanka Rescue Remedy jest niezwykle skuteczna i byłoby wielce wskazane taką posiadać przy sobie – w okresie przebodźcowania, będąc narażonym na nagły silny stres, jako wsparcie w trudnej sytuacji lub zapobiegawczo przed takowej wystąpieniem, by uniknąć późniejszych konsekwencji zdrowotnych – czyli tak na prawdę, na co dzień.

Metoda jest warta stosowania i upowszechniania ze względu na to, że jest całkowicie naturalna, bazująca na energii kwiatów, dla osób w każdym wieku, również dla zwierząt i roślin, całkowicie bezpieczna, nie powodująca skutków ubocznych, interakcji z lekami, niezwykle skuteczna, fascynująca.

 

Autor: Magdalena Żalińska

Bibliografia

Książki
1.     Edward Bach – THE TWELVE HEALERS and other Remedies
2.     Edward Bach – Heal Thyself
3.     Nora Weeks – The Medical Discoveries of EDWARD BACH, PHYSICIAN – What the Flowers do for the Human Body
4.     Aruna M Siewert – Naturalne terapie dla umysłu i psychiki. Zioła, esencje kwiatowe i olejki.

Strony internetowe
1.     www.esencjebacha.pl
2.     www.santamedicina.pl
3.    www. studencka.krakow.pl
4.     www.bachcentre.com
5.     www.bachflowerlearning.com
6.    www.drbach.pl