Lecznicze właściwości zielonej herbaty znane są od najdawniejszych czasów. W tradycyjnej medycynie chińskiej uznawano ją za środek łagodzący ból, wzmacniający odporność i oczyszczający organizm. Najlepsze i najszlachetniejsze odmiany tego napoju o delikatnej, zielonej barwie wywodzą się właśnie z Chin i Japonii. Działanie zielonej herbaty potwierdziły liczne badania naukowe i obserwacje. Nic więc dziwnego, że wraz ze wzrostem świadomości na temat racjonalnego żywienia zielona herbata cieszy się coraz większą popularnością.
Zielona herbata ze względu na swoje cenne właściwości zdrowotne bywa określana mianem magicznego napoju. W jej składzie znajduje się około 300 substancji prozdrowotnych. Wyróżniamy sześć głównych rodzajów herbaty: czarna, zielona, biała, żółta, oolong i puer. Tym co je wyróżnia jest stopień fermentacji i sposób przetwarzania.
Herbata, tak samo jak kawa zaliczana jest do grona używek. Zawiera duże ilości kofeiny, około 2/3 ilości, jaką zawiera kawa rozpuszczalna. Z tego powodu, choć nieco łagodniej niż kawa pobudza, ożywia umysł i dodaje energii.
Zielona herbata podlega minimalnej fermentacji, dlatego zawiera bardzo dużo przeciwutleniaczy, witamin i minerałów. Prawidłowo zaparzona herbata powinna mieć złocistożółtą barwę, przyjemny aromat i ziołowy smak. Wiele substancji zawartych w zielonej herbacie wykazuje aktywność biologiczną, która jest wykorzystywana w profilaktyce różnych chorób. W przedmiotowej pracy wymienię poznane właściwości lecznicze zielonej herbaty, przeciwskazania, a także wskazówki na temat prawidłowego przygotowywania naparu.
Związki chemiczne w herbacie i ich oddziaływanie na nasz organizm
Tonizujące działanie herbaty zależy od zawartej w niej kofeiny (teiny). Zawartość teiny (kofeiny) w herbacie wzmaga aktywność mózgu, zwiększając jednocześnie stężenie hormonu szczęścia – dopaminy – poprawia pamięć, uwagę, nastrój, łagodzi dolegliwości bólowe. Niejednokrotnie można usłyszeć opinię, że teina w herbacie i kofeina w kawie to dwie różne substancje. Tak naprawdę, kofeina i teina to dwa identyczne związki o takiej samej strukturze i wzorze chemicznym C8H10N4,. Jednak to herbata zawiera więcej kofeiny niż kawa, ale jej oddziaływanie na organizm jest znacznie łagodniejsze i dłuższe. Wynika to z tego, że skład liścia jest bardzo urozmaicony i występują w nim związki, które mają wpływ na wchłanianie, przyswajanie i oddziaływanie kofeiny herbacianej na organizm. Należy do nich substancja garbnikowa, nadająca herbacie cierpki smak – tanina. Tanina spowalnia wchłanianie kofeiny herbacianej, a także eliminuje ryzyko powstania nadmiaru kofeiny w organizmie w przypadku spożywania herbaty w dużych ilościach. Pod wpływem taniny mózg zaczyna generować charakterystyczne dla stanu relaksacji fale alfa. Tanina uspokaja i pozwala się odprężyć, zwalcza m.in. wirus opryszczki i grypy, a duża zawartość garbników i fluoru zapobiega próchnicy, przez co korzystnie wpływa na stan naszych zębów. Taniny poprawiają proces trawienia, normalizują stan przewodu pokarmowego, wzmacniają ściany naczyń krwionośnych, działają przeciwbakteryjnie.
Oprócz teiny i taniny w składzie herbaty znajdziemy teobrominę i teofilinę. Teobromina pobudza czynność serca, rozszerza naczynia krwionośne, obniża ciśnienie tętnicze. Ponadto zielona herbata obniża ciśnienie krwi, poziom cholesterolu oraz trójglicerydów. Herbata ma również zdolność ochrony naczyń krwionośnych i neuronów mózgu przed procesami neurodegeneracyjnymi, co oznacza, że dłużej możemy cieszyć się sprawnym umysłem. Picie herbaty oczyszcza organizm z toksyn, spowalnia procesy starzenia się, przyspiesza przemianę materii, a także zwiększa naturalną odporność organizmu. Zielona herbata reguluje pracę wątroby i nerek oraz ułatwia wydalanie toksyn. Może zatem doskonale oczyścić organizm ze szkodliwych substancji. Poza tym wykazuje działanie przeciwkaszlowe z powodu jej wpływu na aktywność nerwu błędnego. Ponadto wspomaga leczenie astmy, ponieważ wykazuje działanie rozkurczające na mięśnie gładkie – również te znajdujące się w oskrzelach. Natomiast teofilina, normalizuje czynność oddechową, zmniejsza napięcie naczyń krwionośnych, ma działanie moczopędne i rozkurczające drogi żółciowe.
Kolejne ważne grupy substancji w herbacie to katechiny. Katechiny to substancje, z którymi głównie wiąże się działanie lecznicze herbaty. Picie herbaty pozytywnie wpływa na nasz układ krążenia, katechiny powodują rozrzedzenie krwi i zmniejszenie jej krzepliwości, dzięki czemu zapobiegają zlepianiu się płytek krwi, co jednocześnie zmniejsza prawdopodobieństwo tworzenia się niebezpiecznych dla życia zakrzepów. Dodatkowo substancje te wzmacniają ścianki naczyń krwionośnych i chronią je przed wbudowywaniem się w nie cholesterolu. Właśnie dlatego zielona herbata odgrywa ważną rolę w profilaktyce miażdżycy oraz redukuje ryzyko wystąpienia udaru mózgu. Pochodne katechin stosowane są do produkcji leków w leczeniu obrzęków pochodzenia naczyniowego, zapalenia nerek, krwawienia, migren i niektórych postaci nadciśnienia. Katechiny w herbacie mają właściwości witaminy P, niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Katechiny mają również działanie przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne, a także ograniczają prawdopodobieństwo wystąpienia chorób nowotworowych oraz mają działanie przeciwbólowe. Zawartość katechin jest pomocna w przypadku wrzodów i biegunek.
Warto dodać, iż katechiny zawarte w zielonej herbacie, m.in. galusan epigalokatechiny (EGCG), łączą się w organizmie z żelazem – i stanowi to powód osłabienia działania prozdrowotnego herbaty. Dlatego należy pamiętać, aby nie popijać posiłków zawierających żelazo herbatą. Tak naprawdę posiłków nie powinno się w ogóle popijać, popijając rozcieńczamy soki trawienne i pokarm jest słabiej trawiony.
Ciekawostką jest, iż 3-galusan epigalokatechiny zawarty w zielonej herbacie jest przeciwutleniaczem 100 razy skuteczniejszym od witaminy C i 25 razy skuteczniejszym od witaminy E. Chroniąc zdrowe komórki przyczynia się do śmierci komórek nowotworowych, a tym samym hamuje wzrost guzów. Znajdujące się w zielonej herbacie polifenole chronią organizm przed negatywnym działaniem wolnych rodników, odpowiedzialnych za rozwój wielu chorób cywilizacyjnych. Związki zawarte w naparze przenikają do tkanki nerwowej i wiążą jony żelaza, wpływające na rozwój schorzeń neurodegeneracyjnych. Picie zielonej herbaty może więc hamować rozwój demencji starczej, choroby Parkinsona czy Alzheimera. Zielona herbata działa również przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie. Jej regularne przyjmowanie redukuje dolegliwości reumatyczne i stany zapalne skóry.
Ze względu na zawartość kofeiny w zielonej herbacie panuje przekonanie, iż podnosi ona ciśnienie krwi. Jednak, jak wspomniałam wyżej, teina to alkaloid zwany inaczej „kofeiną herbacianą”. Działa tonizująco – pobudzająco – a także podnosi ciśnienie krwi, ale dzięki zawartości katechin, substancji należących do grupy flawonoidów, rozszerza naczynia krwionośne, a to z kolei powoduje obniżenie ciśnienie krwi. Zielona herbata ma właściwości moczopędne, dzięki temu szybciej pozbywamy się nadmiaru płynów z organizmu, a tym samym również obniża się ciśnienie krwi. Pijąc zieloną herbatę możemy najpierw odczuć krótkotrwały wzrost ciśnienia, natomiast w miarę upływu czasu, przy regularnym spożywaniu herbaty, następuje stabilizacja ciśnienia. W zielonej herbacie obecny jest również kwas askorbinowy, którego działanie ze względu na obecność tej witaminy jest znacznie spotęgowane. Zawartość witaminy C w zielonej herbacie jest 10 razy większa niż w czarnej. W składzie herbaty znajdują się również witaminy: B1, B2, PP, A, K i E. Herbata zawiera 17 aminokwasów, z których najważniejszy to kwas glutaminowy – niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Składniki mineralne zawarte w herbacie to: fluor – chroniący zęby przed próchnicą, jod – działający przeciwzapalnie, fosfor – niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tkanek nerwowych i potas – wspomagający działanie układu sercowo-naczyniowego. W składzie herbaty odnajdujemy również kwasy organiczne, np. : kwas szczawiowy, cytrynowy, jabłkowy, bursztynowy – podnoszące wartość odżywczą i dietetyczną. Zatem prawidłowo przygotowany napar z herbaty to unikalne stężenie cennych składników odżywczych i substancji leczniczych niezbędnych dla organizmu człowieka.
Przeciwskazania
Jak każda roślina, zielona herbata również ma swoje wady, które mogą mieć negatywny wpływ na organizm i warto znać również przeciwskazania do jej stosowania. Z całą pewnością powinny ją ograniczać osoby z nadwrażliwością na kofeinę. Z uwagi na to, że każdy z nas ma inną wrażliwość na różne substancje, osobom z nadciśnieniem oraz skłonnością do bezsenności zaleca się picie nie więcej niż dwóch lub trzech filiżanek herbaty na dobę i to najlepiej do południa. Osoby cierpiące na stany zapalne w przewodzie pokarmowym, np. zapalenie błony śluzowej żołądka, a także z chorobami układu wydalniczego, niedoborami żelaza, dną moczanową, jaskrą – mogą pić zieloną herbatę, ale „słabszą:, tzn. zaparzać mniejszą porcję. Dzieci nie powinny spożywać więcej niż dwie filiżanki dziennie i nie może być ona mocna.
Wskazówki dotyczące prawidłowego spożywania zielonej herbaty
Zielona herbata podlega najmniejszej fermentacji, jej liście pozostają w pewnym sensie żywe, dlatego nie należy jej zalewać wrzącą wodą. Temperatura wody powinna mieć około 65-70oC, wrząca woda ekstrahuje substancje garbnikowe, jest uboga w tlen, stąd gorzki smak i brak aromatu. Zbyt długie parzenie wpływa niekorzystnie na smak i również ogranicza jej dobroczynne właściwości. Przed zaparzeniem herbatę należy zalać wrzątkiem na kilka sekund i należy tą wodę zlać, co pozwala oczyścić liście herbaty, a także odkryć jej zapach i smak oraz aktywować dobroczynne substancje. Herbatę można parzyć do trzech razy o ile zachowuje swój smak i aromat. Zalecane jest przechowywanie herbaty w szklanym lub ceramicznym słoiku szczelnie zamkniętym. Nie należy jej spożywać mocnej, gorącej, ani na pusty żołądek. Mocna herbata może powodować bezsenność, niepokój, nudności i podrażnienia błony śluzowej żołądka. Także osoby zażywające leki rozrzedzające krew ze względu na zawartość witaminy K w herbacie nie powinny jej spożywać w dużej ilości, ponieważ może ona osłabić działanie leku. Osobom z zaburzeniami wchłaniania żelaza wskazane jest picie herbaty min. 60 minut po posiłku. Kobiety w ciąży i karmiące również nie powinny pić dużej ilości mocnej zielonej herbaty.
Zakończenie
Nasi przodkowie wierzyli w lecznicze działanie zielonej herbaty i jak zwykle mieli rację. Herbata, a zwłaszcza zielona stanowi dla wielu osób wspaniałe dopełnienie codziennych posiłków. Warto docenić jednak ją nie tylko za wyjątkowy smak, ale również za liczne właściwości prozdrowotne. Zielona herbata to szczególnie drogocenny napój leczniczy, który może skutecznie wspomóc profilaktykę i leczenie wielu chorób. Mówi się, że Azjacie swój młody wygląd i pracowitość zawdzięczają piciu herbaty. Już jedna filiżanka herbaty wykazuje działanie relaksujące i pobudzające. To co kryje w sobie herbaciany susz z pewnością niesie wiele zdrowotnych korzyści dla naszego organizmu. Picie wyjątkowego naparu bywa sposobem na długowieczność. Leczniczy napój stymuluje układ odpornościowy i poprawia ogólną zdolność organizmu do radzenia sobie z niekorzystnymi czynnikami środowiskowymi. Prawdopodobnie może wydłużać życie. Japończycy uważają, że wypicie od 4 do 10 filiżanek tego napoju dziennie korzystnie wpływa na zdrowie i przedłuża życie człowieka średnio o 3 lata. Samowystarczalność naszego organizmu polega m.in. na tym, że dostarczając mu właściwych substancji w składnikach odżywczych będzie potrafił się prawidłowo oczyścić, wyregulować i zregenerować. Naszą rolą jest dokonywanie prawidłowego wyboru każdego dnia co do produktów, które spożywamy,
Bibliografia
- Barbara Włodarczyk, Zdrowie od kuchni, wyd. I 2008 r.
- Miesięcznik „Zdrowie bez leków” – lipiec 2021
- https://kawaiherbata.com/blog/prozdrowotne-wlasciwosci-zielonej-herbaty
Autor: Jowita Marcinkowska (NAT)
W Szkole Zen Reiki w Polsce każdy słuchacz kierunku terapie naturalne i komplementarne – Naturopata ma możliwość uczestniczenia w zajęć dodatkowych – fakultatywnych z przedmiotu tradycyjna medycyna chińska (TCM). Informacje jak rozpocząć naukę w szkole i jak zostać naturoterapeutą o specjalizacji tradycyjna medycyna chińska (TCM) można przeczytać na stronie informacyjnej (rekrutacyjnej) kierunku terapie naturalne i komplementarne – dyplomowany naturoterapeuta – naturopata (kod zawodu 323009)